Kumno ban sngewthuh ia ka Baibl?

Ia ngi la bthah ba ngi dei ban wad bad iit bniah ia ki jingshisha jong ka Baibl da lade hi. Mynta ka sngi ngin ia peit katto katne ki mawjam bad ki kyndon ban sngewthuh ia ka Baibl. Ngin ia peit katto katne ki shabi ba ngin nang kumno ban plie ia ki jingmut khnang ban sngewthuh ia ka Baibl.

Loukas 24:25 Ynda kumta u la ong ha ki, Ah phi kiba mut bakla, bad ba shanti ka dohnud ia kaban ngeit ia kiei kiei baroh kiba ki nongiathuhlypa ki la iathuh!

‘Shanti ka dohnud’ – ‘slow of heart’ – kaba mut ka dohnud kaba suki ban ngeit. U Jisu hangne u kwah ban hikai ia ngi ba ngi dei ban ngeit ha kiei kiei baroh ba ka Baibl ka ong. U la ju ong ruh, “Ym tang da U kpu hi ba u brew un im, hynrei da ka ktien BAROH kaba mih noh na ka shyntur U Blei.” Math 4:4. U Jisu u khot kumno ia kito kibym kloi ban pdiang ia kiei kiei baroh ba ka Baibl ka ong? Kiba mut bakla lane kiba sngewthuh bakla.

Balei ngi ju bakla ha ka jingsngewthuh bad ha ka jingngeit?

Mathaios 22:29 U Jisu te u la iathuh te u la ong ha ki, Phi bakla, ba phim tip ia ki jingthoh, lymne ia ka bor U Blei.

Ngi bakla ba ngim tip ia ki jingshisha jong ka Jingthoh bakhuid. Ka dei namar ba ngim ju pule. Kumta ba ngin sngewthuh bad shemphang ia ka jingtip ia U Blei bad ia ka jingsheptieng ia U ka dei da kaba pule biang biang ia ka Jingthoh Bakhuid.

Salm 119:130 Kaba plie ia ki ktien jong me ka ai jingshai; ka pynshemphang ia kiba shida.

Ephesos 3:4 Na kaba, haba phi pule, phi lah ban sngewthuh ia ka jingshemphang jong nga ha ka jingmaian U Khrist.

Hynrei kumno ban pule ka long kawei pat ka bynta. Bun uba la ju pule tangba um shemphang ia kaei kaba u pule. Kawei ka daw ka dei namar ba u dang shu sdang pule, bad um pat tip ei ei ruh em. Nangta ruh, ka jingbym nang ban pule bunsien ka lah ban ialam bakla ia u. Namar kata ngi donkam ban pule ia ka Baibl ha kata ka rukom kumba ka dei ia ngi ban pule. U Jisu u la kylli ia uwei uba wad daw ia u, “La thoh aiu ha ka hukum? kumno me pule?” Loukas 10:26.

KUMNO NGIN PULE IA KA JINGTHOH BAKHUID?

Katto katne ki rukom pule bad ki jingmlien kiba ngi dei ban shim khnang ba ngin sngewthuh ia ka Baibl:

Pule da kaba dwai:

Salm 25:4,5 (Dwai) To pyni ha nga ia ki lynti jong me, Ah Trai; to hikai ha nga ia ki lynti iaid jong me. To ialam ia nga ha ka jingshisha jong me, bad to hikai ia nga; namar me long U Blei ka jingpynim jong nga; ha me nga ap kyrmen baroh shisngi.

Jakob 1:5 Hynrei lada uno uno ruh na phi u duna ka jingstad, to un pan na U Blei uba ai kylluid ia baroh bad ubym kynnoh beiñ: te yn ai ia kata ha u.

Mathaios 7:7-8 To pan, te yn sa ai ha phi; to wad, te phin sa shem; to tied, te yn sap lie ia phi. Naba baroh uba pan u pdiang; bad uba wad u shem; bad ia uba tied yn plie.

Ym don kaei kaei ïa kaba la pynpaw ha ka jingthoh bakhuid ban buhrieh na kito kiba pan ha ka jingngeit, khlem da artatien. – Deuteronomi 29:29; Mathaios 10:26,17; 1Korinth 2:10; Philipi 3:15; Isaïah 14:11, Mathaios 21:22; Ioannis 14:13,14; 15:7; Jakob 1:5,6; 1Ioannis 5:13-15.

Pule man ka sngi:

Mathaios 4:4 Ym tang da U kpu hi ba u brew un im, hynrei da ka ktien baroh kaba mih noh na ka shyntur U Blei.

Ki Kam ki Apostol 17:11 Kine te (Nong-Beria) ki la long kiba kham don akor ban ia kita kiba ha Thessaloni, kiba la pdiang ia kata ka ktien da ka jingsngew la kloi baroh, ha la ka sngi ki da iit bniah ia ki jingthoh, la kine kiei kiei ruh ki lah long kumta ne em.

Haba pule, wad ia ka jingshisha naduh ka dohnud baroh:

Proberb 2:3-5 Bad lada me ϊam ϊawad ϊa ka jingsngewthuh bad pynjam ϊa la ka ktien ban ϊoh ka jingshemphang, lada me wad ϊa ka kum ϊa ka rupa, bad wad bniah ϊa ka kum ϊa ki spah bala buhrieh; kumta te men shemphang ϊa ka jingsheptieng ϊa U Trai, bad men shem ϊa ka jingtip ϊa U Blei.

Jeremaiah 29:13 Bad phin wad ia nga, bad phin shem ia nga , haba phin wad ia nga da ka dohnud baroh.

Haba pule, da siewspah ia ka por:

Ephesos 5:16 Da kaba siewspah ia ka por, naba kine ki sngi ki long kiba sniew.

Ngi im ha ka juk ha kaba ka por ka la khim palat ban leh eiei na ka bynta ka jingpynbha ia ka mynsiem baduk jong ngi. Ka pyrthei ka la dawa lut ia ka por jong nga bad jong phi, hato ngin shah ba kan tuh sa ia ka por shakri Blei jong phi bad jong nga? Ngi la pynlut khambun ia ka por sha ka spah ba tang shipor, hato ngi la pynsah ia ka por na ka bynta ka spah babymjukut? Ngi iabeh bad ngi teh lut na ka bynta ka jingnang jingstad bakynja-pyrthei, hato ngi iabeh bad teh lut na ka bynta ka jingnang jingstad bakynja-bneng? Niar ban iohsngew ia kiba pule kot skul tang 5 minit lane kiba die jingdie tang 10 minit bad ba kin khmih lynti ia u soh babha. Hato ngi tharai ban shemphang khambun ia ka ktien U Blei da kaba pule tang saw bad san minit shisngi? To ngin ia pynbeit ia ka por na ka bynta ban pule ia ka Baibl la kumno kumno kumba shiteng kynta lane shi kynta ei ei ha ka shisngi. Don kiba ju pule kham bun kynta, bad ki la shem ba ka long ka jingkmen ha dohnud jong ki. To ngin phiah ia ka por pule ha kaba mynstep bad ha kaba janmiet bad to ngin ym pynsep ei ia ka por ha man la ka khyllipmat ba ngi ioh lad. Da kaba iai pynmlien kumne ha la ka sngi, ki bor jong ka jingdum kin ym lah ban ktah ia phi da lei lei ruh, namar phi la don ka jingiasyllok bad U Kpa jong ka jingshai.

Pule ban ithuh ia U Blei:

Hosia 6:3 To ngin ithuh ruh, to ngin nang beh ban ithuh ia U Trai; ka jingmih jong u ka skhem kum ka step: te un wan ha ngi kum u slap, kum u lap khadduh uba ai um ia ka khyndew.

Pule ban aiti ia lade kum uba la pdianghun hakhmat U Blei:

2 Timothi 2:15 To pyrshang smat ban aiti ia lade ba la pdianghun da U Blei, kum u nongtrei ubym donkam ban lehraiñ, uba iasam beit ia ka ktien ka jingshisha.

Haba pule, khot sngewbha ia U Jisu kum U Nonghikai rangbah duh:

Mathaios 23:8 Hynrei ia phi wat shah ban khot Rabbi: naba uwei uba long U Nonghikai jong phi uba U Khrist; phi te phi long shi para baroh.

Loukas 24:44-45 U la ong ruh ha ki, Kine ki long kita ki ktien ia kiba nga la kren ha phi, mynba nga dang don lem bad phi, ba ka dei ba yn pyndep ia kiei kiei baroh, ia kiba la thoh ha ka hukum U Moses bad ha ki nongiathuhlypa, bad ha ki salm de, shaphang jong nga. Ynda kumta u la plie wang ia ka jingmut jong ki, ia kaban shemphang ia kita ki jingthoh.

Ia ki ktien ba U Jisu u la kren ha ki ki la ju ioh pule naduh ka por ba U Jisu u dang don lem bad ki shuwa ban iap ha diengphna, ki pule shi pule na ka por sha ka por, tangba kim pat lah ban sngewthuh.

Hato phi la ju shem kumta ia lade haba phi pule ia kano kano ka dkhot Baibl?

Hynrei ka don ka por ha kiei kiei baroh, U Jisu da ka jingstad jong U U la plie wang ia ka jingmut jingpyrkhat jong ki ban sngewthuh ia ki jingthoh bakhuid.

Kumno U Jisu u wan ban pynsngewthuh bad ai jingshemphang ia ngi mynta? U Jisu um wan shuh mynta ha ka jinglongdoh hynrei ha ka dur jong U Mynsiem Bakhuid (2 Korinth 3:17).

Ioannis 14:26 Hynrei uta U Nongpyntngen, U Mynsiem Bakhuid, ia uba uta U Kpa un phah ha ka kyrteng jong nga, uta kein un hikai ia phi ia kiei kiei baroh, bad un pynkynmaw ia phi ia kiei kiei baroh kiba nga la ong ha phi.

Ioannis 16:13 Hynrei ynda u la wan ma u, U Mynsiem ka jingshisha keiñ, un ialam ia phi sha ka jingshisha baroh; namar un ym kren na lade, hynrei ia kiei kiei ruh katba un iohsngew, un kren, bad un pynpaw ha phi ia kiei kiei ruh kiban sa wan.

U Mynsiem Bakhuid u long U Mynsiem jong U Khrist, ia uba U Blei un phah ha ka kyrteng jong U Jisu Khrist ha baroh kiba pan na U. (Galatia 4:6). Ia ka jingthoh la thoh da ka jingpynkhih jong U Mynsiem Bakhuid, te kumta ban sngewthuh ia ka ngi donkam ia ka jingpynshai jong U Mynsiem Bakhuid. (1 Korinth 2:7,10-14.)

Haba pule, pyndem rit ia lade ha ka ktien jong U Blei:

Mathaios 11:25 Mynkata U Jisu ula ïathuh bad ula ong: Nga nguh ϊa me, Ko Kpa, U Trai ka bneng bad ka khyndew, ba me la buhrieh ϊa kine kiei kiei ruh na kiba stad bad kiba sian, bad me la pynpaw ϊa ki ha ki khunlung.

Ngi hap ban long kiba la kloi ban sngap, ban shah hikai bad ban pyndem rit ialade. Ka jingsngewthuh kam shong eh ha ka jingnang jingstad jong ngi ki briew hynrei ha ka jingpyndem rit bad jingkloi ban shah hikai ha U Blei. (1 Korinth 1:21, 26-31.)

Proberb 18:13 Uba ai jubab haba um pat iohsngew, ka long ka jingbieit bad ka jinglehrain ia u.

Bun ki briew ki long kumne, ki jubab shuwa ban iohsngew. Ki lah rai lypa ban kyntait shuwa ban iohsngew ia ka jinghikai. Ki lah kloi noh ban krenbeiñ shuwa ban iohsngew ia ka jinghikai.

Hato ka long kaba bha ban leh kumne? Kane ka pyni ia ka jingsarong ha ka dohnud, bad ka pyni ba ngi sngew ba ngim bakla shuh.

Salm 32:8 (U Blei u ong) Ngan pynnang ia me bad ngan hikai ia me ha ka lynti kaba men leit: ngan sneng ia me da kaba khmih la ka khmat ha me.

Kum U Dabid ngi dei ban long kiba kloi ban shah hikai –

Salm 25:4 To pyni ha nga ia ki lynti jong me, Ah Trai; to hikai ha nga ia ki lynti iaid jong me.

Haba pule, ngi dei ban mon ban leh ia ka mon jong U Blei:

Ioannis 7:17 Lada uno uno ruh u mon ia kaban leh ia ka mon jong u, un ioh shemphang shaphang kata ka jinghikai, lada ka long na U Blei, lane nga nga la kren na lade.

Ioannis 8:31-32 Namar kata U Jisu u la ong ha kita ki Jiw kiba la ngeit ha u, Lada phi iaisah ha ka ktien jong nga, phi long ki synran jong nga da shisha; bad phin ioh ithuh ia kata ka jingshisha, bad kata ka jingshisha kan pyllait noh ia phi.

Ban iaisah ha ka ktien jong U Jisu kamut ban bud bad ban sumar ia ki jinghikai jong U. (Pule ruh Loukas 11:28)

Haba pule, shah ba ka Baibl kan batai da lade ia lade:

Isaiah 28:9-10 Iano un hikai ia ka jingtip? Iano ruh un pynshemphang ia ka jingbna? Ia kita ba la iehnoh buin, bad kibym shym la thum shuh. Namar ka long hukum pa ka hukum, hukum pa ka hukum; u lain pa u lain, u lain pa u lain, hangne khyndiat, hangtai khyndiat.

Eklesiastis 7:27 Ha khmih, kane nga la shem, ong u nongiathuhkhana, da kaba ianujor kawei bad kawei pat ban shem ia ka daw.

Ban sngewthuh ïa kano kano ka jinghikai, wanrah lang ïa ki jingthoh bakhuid baroh halor ka sobjek kaba phi kwah ban tip; bad kumta to ai ba kawei pa kawei ka kyntien kan don ïa la ka jong ka bor ktah kaba biang, bad lada phi lah ban thaw ïa la ka jong ka jinghikai khlem da don ka jingiapyrshah, phin ym lah ban bakla. – Isaïah 28:7-29; 35:8; Proberb 19:27; Loukas 24:27,44,45; Rom 16:26; 2Petros 1:19,20.

Ka jingthoh bakhuid ka dei ban long ka nongbatai da lade ïa lade. Lada nga ap bad shaniah tang ha u nonghikai ban batai ïa ka ha nga, bad un shu tharai ïa ka jingmut jong ka, lane u thrang ba kan long katkum ka aiñ jingngeit jong ka balang jong u, lane ba un shu pyrkhat stad, kumta ka jingpyrkhat jong u, ka jingsngewthuh jong u, ka jingngeit tynrai jong u, lane ka jingstad jong u ka long ka aiñ ka kanun jong nga, te ym ka Baibl. – Salm 19:7-11; 119:97-105; Mathaios 23:8-10; 1Korinth 2:12-16; Esekiel 34:18,19; Loukas 11:52; Malakhi 2:7,8.

Pule ia ka Baibl kumba ka long, lait noh tang lada don ki dak bad ki dur pharshi:

Ki dur barabor ki don ka jingmut pharshi, bad la pyndonkam bunsien ha ki jingïathuhlypa, ban ïengpli ïa kiei kiei, ïa ki por bad ki jingjia kiban jia ha ka lawei; kum ka nuksa u lum, kaba mut ka hima/ka bor; ki mrad khlaw, kaba mut ki hima; ki um, kaba mut ki briew/u paidlang; ka sharak, kaba mut ka Ktien jong U Blei; kawei ka sngi, kaba mut shi snem. – Daniel 2:35,44; 7:8,17; Jingpynpaw 17:1,15. Salm 119:105; Esekiel 4:6.

Ïa ki pharshi la pyndonkam kum ka jingïanujor ban batai ïa ki jinghikai, bad ïa ki dei ban batai ha kajuh ka rukom kumba leh ïa ki dur da ki jinghikai bad ka Baibl. Markos 4:13.

Ki dur teng teng ki kit ar lane bun ki jingmut kiba ïapher, kumba ïa ka sngi la pyndonkam kum ka dak pharshi ban ïengpli ïa lai tylli ki jait por: 1)Kabym thikna, 2) Kaba thikna, kawei ka sngi na ka bynta kawei ka snem, 3) Kawei ka sngi na ka bynta ka shihajar snem. Lada phi buh ha ka jingkheiñ kaba beit kan ïahapsur bad ka Baibl bad kan sngew shongnia, lym kumta kan ym ïahap. – Eklesiastis 7:14; Esekiel 4:6; 2Petros 3:8.

Kumno yn lah ban tip ynda haba ïa ka kyntien la pyndonkam kum ka dak lane ka dur? Lada ka long shongnia kumba ka long, bad lada kam pynjot ïa ka aiñ tynrai jong ka mariang, kumta ïa ka dei ban sngewthuh kumba ka long, lym kumta, ïa ka dei ban sngewthuh ba ka dei ka dur lane ka dak kaba ïengpli ïa kaei kaei. – Jingpynpaw 12:1,2; 17:3-7.

Ban nang ne sngewthuh ïa ka jingmut bashisha jong ki dur, phi dei ban wad ïa kato ka kyntien jong ka dur lyngba ka Baibl jong phi, bad hangta ba phi shem ba ka batai, buh ïa kata ka jingbatai ha kata ka dur kaba phi la ïoh, bad lada ka long kaba shongnia phim donkam ban wad shuh, lada kam pat ïahap, wad shuwa.

Haba pule, pyndonkam lang ia ka Testament Barim bad Bathymmai:

1 Timothi 3:16-17 Ka jingthoh baroh ka long kaba la pyrsad mynsiem da U Blei, bad kaba myntoi ia ka jinghikai, ia ka jingsneng, ia ka jingpynbeit, ia ka jingpynmlien kaba ha ka hok: khnang ba u briew jong U Blei un ioh long janai, haba la pyndap biang ia u sha ka jingleh babha baroh.

U Paul haba u kren shaphang ‘ka jingthoh baroh’ u kren shaphang ka Testament Barim kaba ki Khristan banyngkong ki ju pule. Hooid, mynta kan kynthup lang ia ka Testament Bathymmai ruh namar ngi ngeit ba ia ki ruh la pyrsad mynsiem da U Blei.

Ka long ka jingshisha ba ia ka Testament Bathymmai la buhrieh ha kaba rim, bad ia ka Testament Barim la pynpaw ha kaba thymmai. (Rom 16:25-26). Da kaba iit bniah ia baroh ar tylli ki Testament, ngi lah ban sngewthuh shai shaphang ka jingthmu jong ka jingpynim; naba khlem ka Testament Barim, ka jingkam jong U Khrist kum U Messiah la long kabym lah ban kyrshan. Ka Testament Bathymmai ka ai ha ngi ia ki jingjia bad ki jinghikai jong U Jisu, bad ka pyni ba U long uba khuid bad uba bha ha ka jinglong; hynrei lada ka Testament Barim kam shym la iathuhlypa shaphang kaei kaba U Messiah un sa long bad un sa leh, kan ym don kano kano ka aiñ tynrai da kaba yn rai bad bishar la ka jinglong briew kaba la paw ka long ne em ka jong u. Namar kata, haduh katno ka long kaba donkam ba ngin pule lut ia ka Baibl! Lada ngim leh, ma ngi, kum ki Jiw, ngin sa iaid lait na ki katto katne ki mat kiba kongsan kiba don ha ka Testatment Bathymmai hi.

Haba pule, pyrkhat lane puson artad ia ka jinghikai:

Joshua 1:8 Wat ai ba kane ka kitab ka hukum kan jah noh na ka shyntur jong me, hynrei men iaipyrkhat ia ka synñia sngi, khnang ba men ioh sumar ban leh katba kum ia baroh ba la thoh ha ka: naba kumta men roi ha la ka lynti, bad kumta men man bha.

Salm 119:99 Ka kham khraw ka jingshemphang jong nga ban ia ka jong ki nonghikai jong nga baroh; naba ki jingphla jong me ki long ka jingpyrkhat jong nga.

(Pule ruh na Salm 1:2,3; 119:78, 148; Philipi 4:8.)

Haba donkam, phi lah ban khot lane pdiang sngewbha ia kino kino kiba kwah ban iarap lem:

Ki Kam ki Apostol 8:30,31,35 (30) Te U Philip u la phet sha u, bad u la iohsngew ba u pule ia U Isaiah u nongiathuhlypa, bad u la ong, Me shemphang ia kata kaba me pule? (31) U la iathuh te, Kumno nga lah, lymda don uno uno uban ialam ia nga? Bad u la kyrpad ia U Philip ban wan kiew bad shong ryngkat bad u... (35) Ynda kumta U Philip u la ang la ka shyntur, bad da kaba sdang na kane ka jingthoh, u la ialap ha u ia U Jisu.

Kano kano ka bynta kaba ngim sngewthuh ngi dei ban kylli na ki para Khristan kiba la kham ha shuwa lane na ki nonghikai kiba lah ban shaniah. U Blei u don bun ki lynti ban pynsngewthuh ha ngi ia ka jingshisha. U lah ban ialam ia phi bad ia nga lyngba ki briew jong U hi ban hikai bad ban kdew ia ngi sha ka jingshai kaba kham khraw, ka Baibl.

Phi lah ruh ban pyndonkam ia ki lad jingiarap kum ki Baibl study, ki kot lyngkdop bad ki kot, ki video na ki ministry kiba kyntiew ia U Blei Bashisha.

Hynrei wat pdiang kulmar ia ka jinghikai jong ki kum ka jinghikai bajanai. Da tynjuh shuwa bad sa pdiang ia kata kaba iahap sur bad ka ktien U Blei. (2 Thess 5:21; Isaiah 8:20.)

Haba pule, ngeit bad shaniah lut ha U Blei:

Proberb 3:5 To ngeit ha U Trai da la ka dohnud baroh, bad wat shaniah ha la ka jong ka jingshemphang.

Hebru 10:38 Hynrei uba hok jong nga un iai im da ka jingngeit.

Ka kyndon kaba kongsan na baroh ka long ba phin don ka jingngeit. Ka dei ka jingngeit kaba dawa ïa ka jinglen lade, bad lada buh ha ka jingtynjuh, uwei un aiti ïa kata kaba u la ieit eh ha ka pyrthei, ka pyrthei bad baroh ka jingkwah brai jong ka, ka jinglong, ka rukom im, ka kam ka jam, ki lok ki jor, ka ïing, ki jingpyntngen bad ki burom bakynja-pyrthei. Lada kano kano na kine kan khang ïa ka jingngeit jong ngi ban ngeit ha kano kano ka bynta jong ka ktien U Blei, kan pyni ba ka jingngeit jong ngi ka long kaba thala. Bad ngin ym lah hi ruh ban ngeit katba iwei na kine ki jinglong jong ka pyrthei ki dang don ha ki dohnud jong ngi. Ngi dei ban ngeit ba U Blei Un ym pynduh ei noh ïa ka Ktien jong U. Bad ngi lah ban shaniah ba ma U uba kynmaw ïa ki sim ïing, bad Uba niew ïa ki sñiuh ha ka khlieh jong ngi, Un da un sumar ïa ka Ktien jong U, bad Un buh ïa ki kynroh baskhem sawdong ïa ka, bad Un da ïa kito kiba shaniah shisha ha U Blei, bad kiba buh jingshaniah ha ka Ktien jong U, na kaban bakla na ka jingshisha, watla kim sngewthuh Hebru lane Grik.

******