Ka Jingthmu jong ka Baibl

Nyngkong eh, ka long kaba donkam ban tip ba ia ka Baibl la thoh na ka bynta ka jingmyntoi jong ki briew baroh:

Salm 102:18 Ia kane yn thoh ia ka pateng bynriew kaban sa wan...

Ioannis 19:35 Te uta (U Ioannis) uba la iohi u la phla...ba phi ruh phin ioh ngeit.

Ioannis 20:31 Hynrei la thoh ia kine kiei kiei ruh, ba phin ioh ngeit...

Rom 15:4 Namar ia kiei kiei baroh ba la thoh mynbarim, la thoh khnang ban long ka jinghikai ia ngi kein; ba da ka jingiaishah bad da ka jingpyntngen jong kita ki jingthoh, ngin dup ioh ka jingkyrmen.

1 Korinth 10:11 Te kine kiei kiei baroh ki la jia ha ki kum ki dak; la thoh te ia ki ban long ka jingsneng ia ngi, ha kiba la jia ki jingkut jong ki rta.

1 Ioannis 1:4 Te ia kine kiei kiei ruh ngi thoh ha phi, ba ka jingkmen jong ngi kan ioh long kaba la dap. (Peit ruh na 1 Ioannis 5:13.)

Na ka bynta ka jingthmu aiu la ai ia ka Baibl, ka Jingthoh Bakhuid?

1 Timothi 3:15-17 Bad ba na myndang khunlung me la tip ia kita ki jingthoh bakhuid, kiba lah ban pynstad ia me sha ka jingpynim da ka jingngeit kaba ha U Khrist Jisu. Ka jingthoh baroh ka long kaba la pyrsad mynsiem da U Blei, bad kaba myntoi ia ka jinghikai, ia ka jingsneng, ia ka jingpynbeit, ia ka jingpynmlien kaba ha ka hok: khnang ba u briew jong U Blei un ioh long janai, haba la pyndap biang ia u sha ka jingleh babha baroh.

Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta kine ki jingthmu kiba harum:

• Ka Jingmyntoi 1: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai ban pynstad ia u briew sha ka jingpynim da ka jingngeit kaba ha U Khrist Jisu.

• Ka Jingmyntoi 2: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jinghikai.

• Ka Jingmyntoi 3: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingsneng.

• Ka Jingmyntoi 4: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingpynbeit.

• Ka Jingmyntoi 5: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingpynmlien kaba ha ka hok.

• Ka Jingmyntoi 6: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai khnang ba u briew jong U Blei un ioh long janai, haba la pyndap biang ia u sha ka jingleh babha baroh.

Ka Jingmyntoi 1: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai ban pynstad ia u briew sha ka jingpynim da ka jingngeit kaba ha U Khrist Jisu.

Ia ka Baibl la ai ban iathuh ngi shaphang ka jingthmu jong ka jingpynim. Ka jingthmu jong ka jingpynim ka la ju long barobor ka sobjek kaba kongsan jong ka Baibl. Ka Baibl ka hikai ba ka jingpynim ka long da ka jingaiei lyngba ka jingngeit ha U Khrist, kata ruh ym na ngi hi; ka long ka jingai U Blei; ym da ki jingleh kein, ba uno uno ruh un ym ioh ban sngew sarong. (Ephesos 2:8,9). Ngi lah ban iohi shai ia kane ka jingshisha naduh Jenesis haduh Jingpynpaw ba ka jingpynim la shem tang ha U Khrist marwei. Ka jingpynim ka long ka jingaiei na ka bynta ki nongpop kum ma phi bad ma nga.

Ioannis 5:39-40 (U Jisu u la ong) Phi iit bha ia ki jingthoh, naba ha ki phi mut ba phi ioh ka jingim bymjukut; kita ruh ki long kiba iaphla ia nga. Pynban phim mon ban wan ha nga, ba phin ioh ka jingim.

Phi iohi, kine ki briew ki tip ba ha ka Baibl ka don ka lynti sha ka jingim bymjukut, hynrei ki la kyntait ia uta uba la pynpaw ha ki sla jong ka kum U Nongai jingim. Ia ka Jingthoh Bakhuid la niew ba ka don jingim bymjukut namar ka kdew ia ki nongpule sha U Nongai jingim, uba long U Jisu Khrist. Ka jingim hi kam don ha ki dak ba la shon ha ka kot sada. Ha ka jingshisha, U Jisu hi u long kata ka jingim bymjukut. Lada ngi kwah ia ka jingim bymjukut ngi hap ban leit sha U Khrist.

Ioannis 20:30,31 Te bun ruh kiwei kiwei ki dak U Jisu u la leh ha khmat ki synran jong u, ia kibym shym la thoh ha kane ka kitab; hynrei la thoh ia kine kiei kiei ruh, ba phin ioh ngeit ba U Jisu u long uta U Khrist, U Khun U Blei; bad ba, haba da ngeit, phin ioh ka jingim ha ka kyrteng jong U.

1 Ioannis 5:12 Uta uba don U Khun (U Jisu), u don kata ka jingim; te uta ubym don U Khun U Blei, um don kata ka jingim.

Hato phi don ia U Jisu Khrist ha ka dohnud jong phi? Hato phi la long thikna ba U Khrist u im ha phi? Hato phi la aiti ia ka jingim jong phi ha U?

Ka long kabym don jingmut ban pule ia ka Baibl na basdang sha bakut lada ngim mon ban pdiang ia U Khrist. Ngi lah ban tip bun ki jingtip babha na ka Baibl, ngi lah ban tip baroh ki jingiathuhkhana, ngi lah ban sngewthuh baroh ki jingiathuhlypa, ngi lah ban tip baroh ki hukum bad ki nongiathuhlypa, hynrei lada ngim iohi ia U Jisu ha ka Baibl, ngi long kiba matlah, lada ngim iohi ia U Jisu kum ka hok bad ka jingim jong ngi, ngi long kiba matlah. U matpdeng jong ka Baibl u long U Jisu Khrist, U Khun ba la kha marwei jong ka Baibl. Lymda ngi don ka jingiadei kaba jan bad U, ka jingpule Baibl jong ngi kan ym lah ban ialam ia ngi sha bneng.

Namarkata, nga kyrpad ia phi ki nongpule Baibl baroh, ba phin khmih sha U Jisu, shu khmih sha U, naba U long uta U Kpu baim bad kata ka Um baim kaban pynhun ia ka mynsiem jong phi. U long lut na ka bynta ka jingdonkam jong phi.

Mathaios 11:28 (U Jisu u la ong) To wan ha nga, phi baroh kiba thait bad kiba khia ka jingkit, te ngan pynjem ia phi.

Phi lah ban tip tang khyndiat shaphang ka Baibl, hynrei lada phin wan sha U Khrist kumba phi long, kiba duk bad kiba khlem jingiarap bad ban pdiang ia ka jingim jong U, phin sa shem ia ka jingjahthait, ka jingsuk bad ka jingkmen kaba phim pat ju mad mynno mynno ruh. Ko ki nongpule baieit, hato kata kam long kaba phylla?

Ka Jingmyntoi 2: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jinghikai.

Ki jinghikai kin kynthup shaphang ka jingtip ia U Blei bad U Khrist, ka jingieit U Blei, ka jingthmu jong ka jingpynim, ka diengphna, ka jingmihpat, ka jingim kaba thymmai ha U Khrist, ki ar tylli ki jutang, ka mon jong U Blei, ki jingiathuhlypa, ki jingbishar, ka dujok, ka paradais bad shibun kiei kiei kiba U Blei u kwah ia ngi ban tip.

Ka Jingmyntoi 3: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingsneng.

Katto katne ki pyrkhat ba kam lei lei lada ki pynkheiñ ia ki hukum jong U Blei. Hynrei lada kin pule ia ka Baibl kin sa iohi haduh katno ka pop jong ki ka long kaba sniew. Ka Baibl ka sneng ia ngi haba ngi ryngkang ia ka hukum U Blei. Ka Baibl ka sneng ia ka pop bad ka dawa ia ka jingkylla-kaba-mut kaba shisha. Hynrei ym tang kumta, ka Baibl ka pyni ha ngi ia ka jinglong bashisha jong ka pop.

Katto katne ki lah ban pyrkhat ia lade kum ki briew kiba hok bad kiba donburom tam tang namar ba ki long kiba bha ha ka jinglong bad ba ka jingim jong ki ka iahap sur bad ka dak bashabar jong ka hukum. Hynrei lada kine ki briew kin pule ia ka Baibl da ka bor jong U Mynsiem, kin sa iohi ia ka jinglong bakynja mynsiem jong ka hukum bad kin sa iakynduh bad ka pop.

Phi iohi ka Baibl ka iathuh ha ngi ba ka jingpang jong ngi ka long kham palat ban ia ka jinglong bashabar jong ngi. Ka iathuh ha ngi ba ka pop ka long kham palat ban ia ki jingleh bakla. Ka Baibl ka hikai ba ka dei ka mynsiem kaba shalyndet jong ki kam bakla kaba iathuh ba ngi long kiei. U Jisu u la ong, lada uno uno ruh u isih ia la u para u lah pyniap lypa ia u bad kan dei ia u ban hap ha ka jingbishar, bad lada uno uno ruh u shu khmih ha ka briew ia kaban ikwah ia ka u lah klim lypa ia ka ha la ka dohnud. (Mathaios 5:21-28). Hato phim sngewrem halor kane ka pop? U Jisu ruh u ong, “Naba na ka dohnud ki mih noh ki jingmut bymman, kaba pyniap, kaba klim, kaba iakai kynthei, kaba tuh, kaba sakhi lamler, kaba kren bein.” (Mathaios 15:29). U Paul ruh u ong ba hapoh ka dohnud jong ngi ka don ka hukum jong ka pop bad jong ka jingiap (Rom 8:2). Ngi kwah ban leh bha tangba ngi kut ha kaban leh sniew, namar ngim don ka jingkhlain ban jop ia ka bor jong ka pop. (Rom 7:19,20). Ka Baibl ka ong, ngi leh pop namar ngi long ki mraw jong ka pop. (Ioannis 8:34). Bad lymda ngi lait noh na ka bor jong ka pop, ngin ym lah ban leh ia kano kano ka jingbha kaba ngi kwah.

Ka Baibl ka khot ia ka pop da ka kyrteng kaba shisha. Ha kiwei pat ki kyntien, ka airong ia ka pop ha ka rong kaba shisha jong ka. Bad ka long kaba ma bad shim sting ia kane.

Ka Jingmyntoi 4: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingpynbeit.

Ha kiwei pat ki kyntien, ia ka Baibl ka ai na ka bynta ka jingpynthymmai. Hato phi la ju iohsngew shaphang ka ‘reformation’ (ka jingpynthymmai) bad kito ki nongpynthymmai ha ka spah snem kaba 15 kum U Martin Luther, U William Tyndale, U Zwingli, U John Calvin, U John Knox bad kiwei kiwei? Bad kaba sngewtynnad ban tip ba kine ki briew ki ngeit ha ka “sola scriptura” kaba mut “tang ka Jingthoh Bakhuid marwei”. Phi iohi, ka Baibl marwei ka la iarap ia ki ban pynthymmai bad ban pynbeit ia ki jingsngewthuh bakla, ki jinghikai bakla bad ki jingngeit bakla. Kum ki Nong Beria ngi dei ban bishar ia ka dei ka lait na ka Jingthoh Bakhuid. (Ki Kam 17:10,11; 1 Thess 5:21; Isa 8:20).

Namarkata pule ia ka Baibl bad wad ia ka jingshisha da lade hi. Wat shaniah ha ka jingbatai jong kiwei.

Hynrei ka jingpynthymmai bakham khraw ba ka Baibl ka hikai kam long ka jingpynthymmai ia ki jinghikai hynrei ka jingpynthymmai ia ka jingim lyngba ka jingkha bathymmai.

Salm 119:9 Da kumno u samla un pynkhuid ia ia ka lynti? Da kaba u leh sumar katba kum ka ktien jong me.

Ioannis 3:3 (U Jisu u la ong) Shisha, shisha nga ong ha me, lymda kha pat ia u briew, um lah ban iohi ia ka hima U Blei.

Ngi donkam ia ka dohnud kaba thymmai bad ka mynsiem kaba thymmai. Ngi donkam ban shah kha pat. Ngi donkam ia U Mynsiem U Khrist hapoh jong ngi ban pynkylla bad ban pynthymmai ia ka jinglong pop jong ka dohnud, ban pynlong ia ngi kiba khuid, bad kiba hok. Phi iohi ka Biabl ym tang ba ka sneng shaphang ka pop hynrei ka ialam ia ngi sha U Jisu Khrist uba lah ban map ia ki pop jong ngi bad ban ai ha ngi ia ka bor ban jop ia ka pop. Kata ka mut ban pyllait im ia ngi na ka bor jong ka pop.

Ioannis 8:31,32 Namar kata U Jisu u la ong ha kita ki Jiw kiba la iangeit ha u, Lada phi iaisah ha ka ktien jong nga, phi long ki synran jong nga da shisha: bad phin ioh ithuh ia kata ka jingshisha, bad kata ka jingshisha kan pyllait noh ia phi.

Dkhot 36 Namar kata lada U Khun un pyllait noh ia phi, phin long kiba la lait noh da shisha.

2 Korinth 5:17 Kumta lada uei uei ruh u don ha U Khrist, u long u jingthaw bathymmai; kiei kiei ruh kiba rim ki la duh noh, ha khmih kiei kiei baroh ki la jia long kiba thymmai.

Ka Jingmyntoi 5: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai na ka bynta ka jingpynmlien kaba ha ka hok.

Ha kiwei pat ki kyntien, la ai ia ka Baibl na ka bynta ki jingbthah ha ka hok. Ka Babl kam kren tang shaphang kaei kaba ngim dei ban leh, hynrei ka don bun bha ban kren shaphang kaei kaba ngi dei ban leh kum ki khun jong U Blei. U pyni ha ngi kumno ban ialeh pyrshah ia ki jingpynshoi, kumno ban dwai, kumno ban mane bad kumno ban im ka jingim kaba kmen. U Blei u la buh bun ki jinghikai na ki jingiathuhkhana jong ka Baibl, khamtam ha ka jingim bad ka ministry jong U Jisu Khrist, khnang ba ngin iaid kumba U Khrist u la iaid. Da kaba khmih sha U Khrist bad da kaba shaiah ha ka bor jong U ngin lah ban im ka jingim kaba iahap sur bad ka ktien U Blei.

Ka Jingmyntoi 6: Ia ka Jingthoh Bakhuid la ai khnang ba u briew jong U Blei un ioh long janai, haba la pyndap biang ia u sha ka jingleh babha baroh.

Ia ka Baibl la ai khnang ban iarap ban pynkhreh ia u briew U Blei ban long janai ha ki kam babha. Ka Baibl ka lah ban saiñdur ia ka jingmut jong ngi, ban san ha kiei kiei baroh ha U Khrist. Khnang ba ngin long janai ha ka jingngeit bad ha ka jingieit. Ka ktien U Blei ka lah ban pyndap biang ia u briew U Blei sha ka jingleh babha baroh, kane kamut ba ka lah ban pyndap ia ka jingdonkam jong ngi na ka bynta ban leh ia ka kam U Blei. Haba ngi pule, wad bad puson ia ka ktien jong U Blei, ia ngi yn pyndap bor bad yn pynlah ia ngi ban dwai, ban iaroh, bad ban shakri ia U ha kawei pa kawei ka kam kaba U kwah ia ngi.

U Paul ruh u la bthah ia U Timothi ban minot bha ha kaban pule ia ka Jingthoh Bakhuid ban pynkhreh ia u na ka bynta ka kam bakhraw jong U Blei. U Paul u ong, “Tadynda nga wan, to men minot ha kaba pule, ha kaba kyntu; ha kaba hikai.” 1 Timothi 4:13.

Kine ki long kita ki jingmyntoi bakhraw jong ka Baibl kiba U Paul u la kren kyllum ha 2 Timothi 3:15-17.

Kumba ong U William Miller nga ruh nga phla kumjuh ba “nga la shem ïa ka Baibl, kum kaba bha, kawei na ki kot kaba synlar tam, kaba shai bad kaba nep jingmut tam ba la ju thoh, kaba don ha ka ïa ki jingpynshisha ha lade hi shaphang ka tynrai bakynja-blei jong ka, bad kaba dap da baroh ki jait jingtip kaba ka dohnud jong ngi ka kwah ban tip ne sngewbha. Nga la shem ïa ka jingkynshew ïa kaba ka pyrthei kam lah ban ai. Ka ai ïa ka jingsuk jai haba ngeit, bad ïa ka jingkyrmen baskhem ha ka lawei. Ka kyrshan ïa ka jingmut jingpyrkhat ha ki por bajynjar, bad ka hikai ïa ngi ban sngewrit ha ka por ba manbha. Ka pynkhreh ïa ngi ban ieit bad ban leh bha ïa kiwei, bad ban sngewthuh ïa ka jingkordor jong ka mynsiem. Ka pynlong ïa ngi ban nud bad ban shlur na ka bynta ka jingshisha, bad ka pynkhlaiñ ïa ka ksangti ban ïaleh pyrshah ïa kaba bakla. Ka ai ha ngi ïa ka atiar kaba khlaiñ ban pynjot ïa ka jingbymngeit, bad ka pyntip ha ngi ïa ka dawai kaba tang ma ka hi na ka bynta ka pop. Ka bthah ha ngi kumno ïa ka jingïap yn sa jop, bad kumno ïa ka jingkhum jong ka jingïap yn sa jop, bad kumno ïa ka jingkhum jong ka jingtep yn dei ban pynpra. Ka ïathuh ha ngi ïa ki jingjia ha ka lawei, bad ka pyni ïa ka jingpynkhreh kaba donkam na ka bynta ban ïakynduh ïa ki. Ka ai ha ngi ïa ka lad ban ïakren bad U Syiem ki syiem, bad ban pynpaw ïa ki hukum kiba bha tam ba la ju pyntreikam. Kane ka dang dei tang ka jingïohi kaba tang na sla ïa ka jingkordor jong ka; pynban katno ngut shuh ki mynsiem kiba la jot kim ñiewkor ïa ka, lane, kaba ïaryngkat bad ka jingsniew, ka dei ka jingshim ïa ka Baibl kum ka jingmaïan ba la buhrieh kaba ym lah ban sngewthuh. Ko, ki nongpule baieit jong nga, to pynlong ïa ka ka jingpule kaba kongsan tam. To pyrshang bha ïa ka, bad phin sa shem ba ka long thik kumba nga la ong.”

Isaiah 55:11 Kumta kan long kata ka ktien kaba mih noh na ka shyntur jong nga: kan ym phai suda ha nga, hynrei kan pyndep ia kata kaba nga sngewbha, kan roi ruh ha kaba nga la phah ia ka.

******