La die hapoh ka Pop

Kawei na ki jinlong bapaw khmat bha jong ki jingthoh ka Testamen Barim ka long ka jinglum lang bajyllei bah ïa ki jingbuh jingthoh jong ki jingjia bashisha kiba, lada ngi pule bad sngewthuh ha ka rukom badei, ki kdew sha ki jingshisha bad ki jinghikai ba kham khraw bad bakynja mynsiem kiba long shibynta bad ka jingngeit Khristan. Namar kane ka daw, ka long kaba donkam eh ban pynbeit ïa ka jingsngewthuh babakla kaba la pynbna kylleng kylleng hapoh ka pyrthei Khristan da ki briew kiba la shah ïalam bakla ba ka Testamen Barim kam long shuh kaba donkam bad ka bym ïahap shuh bad ka juk ba mynta; bad kam kynthup shuh hapoh ka jingthoh kaba “myntoi ïa ka jinghikai, ïa ka jingsneng, ïa ka jingpynbeit, ïa ka jingpynmlien kaba ha ka hok:” (2 Timothi 3:16). Da kumno kumno ruh, mynba U Paul u la ong ïa kitei ki kyntien, u la don ha la ka jingmut jingpyrkhat ïa ki jingthoh Ka Testamen Barim naba ïa ka Testamen Bathymmai ym pat shym la don ha ka dur bad ka rukom ba ngi shem mynta.

Nga ngeit ruh ba U Blei U la thmu ba ki jingbuh jingthoh ha Ka Testamen Barim kim dei ban long tang ki jingïathuhkhana kiba ngi dei ban pule, kynmaw bad ïathuh ha ki khynnah bad kita kiban sa long ki nonghikai jong ka kitab, hynrei kine ki don ruh ïa u shabi ban pynsngewthuh bad pynshemphang ïa ki jingkylli kiba eh, kiba la pynshaïong bad pynkulmar jingmut wat ïa ki theologian kiba la kynsai tam eh. Kan long ka jingïarap bakhraw tam eh lada ki theologian ki leit phai biang sha ka bynta banynkong jong ka Baibl khnang ba kin lah ban sngewthuh ïa ki mat baeh kiba don ha ka bynta baar.

Katkum ba ka kyrteng jong kane ka artikl ka ïathuh ha ngi, kawei na kita ki jingkylli ba Ka Testamen Barim ka don ïa ka jubab, ka long ka jingsngewthuh ïa ka pop. Bad ka jingïathuhkhana, ha ka jingsngewthuh jong nga hi shismet, kaba kren bha halor kane ka subjek ka long ka Eksodus bad ka jingïakynduh basohsat jong ki Jiw ha ki kti jong ki nong Ijpt, kiba long ki kynrad jong ki.

Nyngkong eh, ka jingïathuhkhana shaphang ka Eksodus kam shym la sdang naduh ka jingjia shaphang ka law lynnong kaba la kem ding, ha ka ri Midian, mynba ïa U Moses la khot sha ka kam U Blei. Khnang ba ngin lah ban sngewthuh janai ïa ka jingmut bad ki jingkdew jong kane ka jingïathuhkhana, ngi donkam ban leit phai biang kumba san spah snem hashuwa kane ka jingjia mynba ki hymmen U Joseph, ha ka jingbitar ka jong ki ïa ka jingleh shiliang u kpa u jong ki, U Jakob, ïa u, ki la dei noh ïa u ha ki kynhun nongkahïi, kiba na ka jaitbynriew Ismael, kiba la leit hiar sha ka ri Ijipt. Kumba kawei kaei kaei ka lam sha kiwei kiei kiei, ka longïing U Jakob hi baroh kawei ka la poi ban shong ban sah ha ka ri Goshen kaba la long hapoh ka bor synshar ka hima Ijipt.

Ka kynhun longïing U Jakob kaba la shong la sah nyngkong eh ha Ijipt, kaba ka jingbun briew jong ka ka long tang kumba hynñiewphew ngut ei ei (pule Jenesis 46:27), ka la kiew sha ka jingkheiñ kaba shyrkhei haduh katta katta ha ka por ba la kha ïa U Moses. Ka jingkiew ha ka jingbun paid jong ki kynja Israel ka la pynmih ïa ka jingsngew kabym sngewtynnad na ka liang jong ki bor shyshar jong Ka Ijipt, khamtam eh jong U Pharaoh, kiba la sngewsheptieng ba kum kata ka jingkiew jong ka jingbun briew jong kane ka jaitbynriew ka lah ban long u mawjynthut ban pyntlot ïa ka bor shyshar jong ka hima baroh kawei. Ka jingïohmynsiem kaba la wan na ka “jingdonkam” ban leh ei ei bad kane ka “jingeh” kaba “ap khmih” ïa ka hima ijipt, U Pharaoh u la shim ïa ki shynjam baratbah, bad kawei na kita ka long ka jingpyntreikam bad ka jingpynlong kam ïa ka jingringmraw ha ka dur jong ka jingpyntrei jubor.

Ha kane ka jingïathuhkhana, U Pharaoh lem bad ki kynhun jong u ki ïeng pli ïa ka pop bad ka jingleh donbor jong ka ïa kaba la paw shynnah ruh ha ki kyntien jong U Pahaoh, “U Trai U long Uei ba ngan kohnguh ma nga ïa ka ktien jong U ïa kaban pyllait noh ïa ki Israel? Ïa U Trai ngam ithuh, bad ïa ki Israel ngam pyllait noh keiñ.” (Eksodus 5:2). Ki khun Israel ha ki sngi U Moses, ha kawei pat ka liang, ki ïeng pli ïa ka jinglong jingman jong ngi ki briew kiba shah synshar ha ka pop. Kumba ki Israel ki la ïa shem ïa lade ha kane ka jingeh tang namar ki jingjied bad ki jingrai ba ki kpa tymmen jong ki ki la shim, ha ka rukom ba ïasyriem ruh, ka jaitbynriew baroh kawei ka lah shah buh hapoh ka bor jong ka pop, ym da ka jingjied jong ka hi hynrei, lyngba ka jingjied jong U Adam marwei. Da kaba die noh ïa U Joseph sha ka jinglong mraw, ki khun U Jakob ki la die ruh ïa lade lem bad ki pateng bynriew jong ki sha ka jinglong mraw. Ki Israel ba la kha ha ka ri Ijipt, la kha ruh ïa ki hapoh ka jinglong mraw. Kaba ïahap bad kane, ka jingaiti noh ïa la ka mon ha ki kti u nongshun bakhraw jong ki mynsiem, U Adam u la die ïalade lem bad ka jaitbynriew hi baorh kawei ban long ki mraw jong U Soitan bad ka pop. Ym don uwei ruh u briew uba la kha khlem ka pop. Ka pop ka long kaei kaei kaba long shibynta bad kaba batai ïa ka jinglong jong ka jaitbynriew. U Paul u kren kyllum ha ka rukom ba ïahap bha haba u ong, “Ma nga nga long uba kynja doh, ïa uba la die noh keiñ hapoh ka pop.” (Rom 7:14). Da shisha, U Paul, kumba long ma ngi ruh, u lah shah buh hapoh ka bor bad ka jingpynïaid jong ka pop kaba long pyrshah ïa ka jingjied ka jong u hi.

Kum ki mraw, ki Israel kim shym la lah ban pyntreikam laitluid ïa la ka mon jong ki hynrei ïa ki la pynbor ban im hapoh ka bor ne ka hukum kaba long pyrhshah ïa ka hukum ka jingmut jong ki. Kane ka bor kaba la shynshar halor kine ki briew ka thew ïa ka jinglong bakynja doh kaba khang lad ïa ngi ban leh ïa ka mon U Blei.

“Naba kata ka jingïaimut brai jong kata ka doh ka long ka jingshun ïa U Blei: namar kam pynhapoh ïa lade ïa ka humum U Blei, lymne shisha kam lah keiñ.” (Rom 8:7)

Ka jinglong bakynja doh ka ïahap sur ruh bad ki kyntien U Pharaoh haba u ong, “U Trai U long Uei ba ngan kohnguh ma nga ïa ka ktien jong U” . Ka jinglong bakynja doh kam lah bad kan ym aiti ruh ïa lade hapoh ka mon U Kpa. Wat lada u briew uba don hapoh ka bor jong ka u thrang eh ban ïaleh pyrshah ïa ka, un ym lah da lei lei ruh ban jop ïa ka. Sa shisien u apostol Paul u kren ïa kane ka jingshisha ha ka rukom ba shai kdar bha.

“Namar ïa kata kaba nga leh, ngam shemphang; namar ym ïa kata kaba nga mon, ïa kata nga leh; hynrei pleng ïa kata kaba nga isih sat, ïa kata keiñ nga leh. Te lada nga leh ïa kata kaba ngam mon, nga ïakohnguh lem bad kata ka hukum ba ka long kaba bha. Mynta te ym dei shuh ma nga ba leh ïa ka, hynrei kata ka pop kaba shong sah ha nga.” (Rom 7:15-17)

Ka long kaba shai bha, khlem kano kano ka jingbakla, ba ka jinglong bakynja doh kaba la pyntngit ïa ka jingim u briew ka pynpaw pyrthei ïa lade ha ki kam kiba, khlem ka jingartatien, ba pyrshah ïa ka hukum U Blei. Bad U Paul u ong ruh ba kane ka jinglong bakynja doh ka long ka pop kaba shong sah hapoh jong u. Da kaba kohnguh ïa ki sordar ba halor jong ki, ki Israel ki kubur ba ki long shisha ki mraw jong ki nong Ijipt. Ha ka rukum ba syriem, ki kam jong ngi, la ki long kiba bha ne kiba sniew, ki pynpaw ngi long ki shakri ne mraw jong no.

"Phim ju tip, ba ha uba phi aiti noh ïa lade kum ki mraw ïa kaban kohnguh, phi long ki mraw keiñ ïa uta ha uba phi kohnguh: la ki jong ka pop sha ka jingïap, lane ki jong ka jingkohnguh sha ka hok?” (Rom 6:16)

Kane ka dkhot ka phla ïa ka jingshisha ba ka jinglong jong ngi la pynpaw ha ki kam. Ka jinglong bakynja doh ka pynmih ïa ki jingleh bymman katba, ki jinglong bakynja mynsiem ki pynmih ïa ki jingleh bahok.

Hynrei ka don sa kawei ka liang jong kane ka jingïathuhkhana. Hato phi la ju pyrkaht mo ba ka lah ban long ba don katto katne napdeng ki Israel kiba dkoh bad, namar kata, ïa ki ym lah ban pyndonkam hapoh ki kam mraw ba kiwei ki para jaitbyriew jong ki, shynrang bad kynthei, ki shah pyntreikam? Ka lah ban long ba, kine ki briew kin jin da la pynlut kham bun eh na ka por ka jong ki ha la ïing la sem, khlem da leh ei ei, bad kim shym la hap ban khuslai lada ki hap ban kohnguh ne em ïa kino kino ki sordar. Ka lah ban i kumba kam lah ban long ba ngin pynïasoh ïa kane ka kynhun kum ki mraw naba ki “jingtrei” ne ki “jingbym trei” jong ki kim ïahap sur bad ka jingbatai shaphang u briew uba shah pyntrei jubor. Hynrei hapoh kum kine ki jinglong jingman ruh, kane kam shym la pynkylla ïa ka jingshisha ba kum kine ki briew la kynthup lang kum ki mraw jong ka hima Ijipt namar haba U Pharaoh u ong ba un ym shah ïa ki khun Israel ban mih noh, u kynthup ïa uwei pa uwei u Israel – uba dkoh ne ubym dkoh ruh.

Kane ka jingpynïasyriem ka ïahap bha bad ka jingbatai ba ka pop kam dei tang ki kam kiba ngi leh. Watla ngi thiah halor jingthiah, ne kiar na ki bor jong ka jingsniew, lane ka lah ban long ruh ba ngi bud thik thik ïa ka jingong jong ka hukum, kane kam la ban pynduh pyndam noh ïa ka jingshisha ba ngi long ki nongpop. Ngi long ka pop bad ka pop ka long ka jinglong jong ngi naba dei hangne ba U Adam u la buh ïa ngi. Namar ba ka pyrthei Khristan kam sngewthuh ïa kane ka bynta bakongsan jong ka pop, ka la ong ba ka hok ka dei tang ka jingleh babha ne ka jingleh donakor, ne, kumba kiwei kin ong, ka jingsumar khuid ïa ka hukum. Hynrei U Paul u la da kren shai ba kane ka rukom pyrkhat kam long katkum ka jingsngewthuh jong ka Baibl.

“Lada uno uno uwei pat u mut ban shaniah ha ka doh, ma nga uba kham tam; uba la ot sher ïa nga ha kaba phra sngi, na ka kynja Israel, na ka jaid Benjamin, u Hebru na ki Hebru; shaphang ka hukum, u Pharisi; shaphang ka jingshitrhem, uba beh beiñ ïa ka balang; shaphang ka hok kaba na ka hukum, uba khlem jingrem. Hynrei ïa kita kiei kiei kiba la long ki jingmyntoi ïa nga, ïa kine nga la ñiew ka jingduh na ka bynta U Khrist. Hood shisha keiñ, bad nga ñiew ïa kiei kiei barohba ki long ka jingduh na ka bynta ka jingbha kor tam jong ka jingtip ïa U Khrist Jisu Uba U Trai jong nga: na ka bynta jong U nga la duh noh ïa kiei kiei baroh, bad nga ñiew synrum ïa ki, khnang ba ngan ïoh ïa U Khrist, bad ba yn shem ïa nga ha U, ubym don ka hok jong nga hi, kata keiñ kaba na ka hukum, hynrei kat kaba da ka jingngeit ha U Khrist, ka hok kaba na U Blei da ka jingngeit:” (Philipi 3:4-9)

Ym don uno uno uba kham biang ban ïa U Paul ne ban ïa kita kiba long shibynta bad ka kynhun “bakynsai” ba la jer kyrteng ki “Pharisi”, uban kot bor ban pyndep lut ïa ki jingdawa kum u briew bahok, katkum ka jingbuh pud ka hukum. Pynban u khlem shym la ñiew ei ei ïa kane ka hok lait noh satang ba ka long kum u synrum. Kane ka jingong ka kdew ba lada ka hok kaba wan lyngba ki kam babha kam long ka hok, te ka pop ruh kam lah ban long tang ki kam basniew.

******