Balei Ka Myntoi Ban Ithuh Ïa U Blei (Bynta III)

Shibun la kren shaphang ka jingdonkam bad ka jingkongsan ban tip bad ithuh mano ba long U Blei. Katba kane ka jingtip ka long u shabi ba plie wang ïa ki jingkhang sha ki jingshisha kiba la burieh bad ba la tap da ka jingam dukhi ha ka jingngeit (bigotry) bad ka dustur (tradition), ka jingïaid lynti kam kut tang hangne. U Khristan u dei ban jam kham shalor ha ka jingsngewthuh ka jong u shaphang U Blei. Ngim lah ban sahkut sah ha ka jingïapuson halor mano ba long Uta U Blei hynrei ngi donkam ban ïaid shaphrang bad ban thrang ban tip U Blei U don ka jinglong kaba kumno. Kadei ynda haba ngi poi ha kane ka kyrdan jong ka jingsngewthuh shaphang U Blei ba ngi sdang ban ïohi ïa kiei kiei baroh na kawei pat ka liang bad ka jingïadei ka jong ngi bad ki parabriew ruh ka kylla.

Ka long kaei kaei kaba pynduh jingkyrmen ynda haba ngi shem ba bun ki la nang ïoh tip ïa ka jingshisha shaphang U Blei hynrei ba bun pat na ki ki pynleh jingmut eh tang ha kane ka subjek haduh ba kim lah ban sngewthuh ka mut aïu haba ka Baibl ka ong ba U Blei U long ka jingieit. Kaba mih na kane ka long, ba ka jingkongsan jong ka jingtip ïa U Blei ka long lehnohei bad ka bor kaba don sha lyndet jong ka ym shym la lah ban pyndonkam bad ka long kabym pynmyntoi ei ei ruh em.

Ki Daw Jong Ka Jingsngewthuh Bakla

Kaba bun hi, ka jinglong jong ngi la saiñdur da ka dur kaba ngi don ha ka jingmut jingpyrkaht jong ngi shaphang U Blei. Baroh shi katta, u briew u la shah pynheh pynsan da kata ka jingsngewthuh ba U Blei U long U Nongsynshar ba leh don bor, Uba peit tang kumno ba Un pynjot pynpra ïa uno uno u briew ne ki briew kiba nud ban leh pyrshah ïa ki hukum jong U. Kane ka jingsngewthuh kam shym la san suki suki katba nang ïaid ka por, hynrei ka long ka jingjia kaba mih na ka jingshukor U Soitan shaphang U Blei kaba u kren ha ka kper Eden. Mynba U Soitan u la kren ha ka Im ba ha u soh adong don ki jinglong kiba lah ban pynlong ïa ka ban long kum U Blei, ban tip ïa kaba bha bad kaba sniew, u la thep ïa ka jingpynsngew ha ka ba U Blei U burieh khnang na ka bad u tnga jong ka ïa kiei kiei kiba kham bha. Hangne U Ksuid u la pynthohbria ïa ka jinglong bad ka jingthmu U Blei da ka jingsukor, bad da kaba leh kumne, U Adam bad Ka Im ki la duh jingngeit ha U Blei bad kim ïohi shuh ïa U kum Uta U Nongbuh Nongthaw Uba bha hynrei kum U Nongsynshar ba leh donbor bad Uba shukor.

Ka mynsiem kaba sheptieng ïa U Blei la pynpaw ha ka jingleh pyrshah ka jong ki ïa U haba kim shym la kohnguh bad ruh ha ka jingpyrshang jong ki ban tap eit miaw ïa ki sakhi ki sabut jong ki jingleh bymman jong ki da kaba ki suh jaiñkup ïa lade da ki sla bad da kaba ki rieh na U Blei mynba U wan ban ïit ïa ki. U Adam bad Ka Im ki la rieh na U Blei namar ba ki la tharai ha lade ba mynta U la dap da ka jingbitar bad U la wan ban pynshitom ne ban pynduh pyndam syndon ïa ki. Namar kaei kaba ki kmie ki kpa banyngkong jong ki ki la leh, ïa baroh ki briew la pun bad kha da kane ka jingsngewthuh babakla shaphang U Blei, kumba ngi lah ban ïohi ba la batai ha kane ka dkhot harum:

“Ki bymman ki ïabakla naduh ka kpoh: ki ïasakma la dang kha ïa ki, ki da ïakren lamler.” (Salm 58:3)

Ka ktien ‘ïabakla’ hangne ka mut ka jinglong kaba long shabar na kaei kaei ne na uno uno u briew. Ha kane ka khep, u briew u long shabar na U Blei naduh ba la pun ïa u. Ym don mano mano ba lah ban ithuh ïa U Blei, nai pat ong ban sngewthuh ïa U, lada ïa u la pun bad la kha ha ka jinglong baburieh na U Blei.

Kane ka jinglong kam long kaba eh ban pynshisha. Buh ïa lade ha ka khep ha kaba phi hap ban shongkurim ïa u ne ka briew ba phim ithuh; kumno phin sngew? Nga ngeit ba ka long kaei kaei kaba sngewshyrkhei bha ban leh, khamtam lei lada phi phim tip ïa ka jinglong jong u ne ka briew ba phi hap ban shong ban sah lang shi junom ka jingim jong phi. Kaba bun eh, phin shu tip ba phi hap ban shongkurim ïa uta ne kata uba/kaba long u/ka khun jong uta uta bad kata kata. Ban shu kren lyngkot, phin shu don ka jingtip shaphang ka identity jong uta ne kata ka briew hyrnei ym ka jinglong. Phi lah bna tip ïa ine i briew tang lada phi pynlut por bad i. Da kaba shim nuksa da kane, ngam don kano kano ka jingthmu ban pynrem ne kren beiñ ïa kane ka dustur ne ban pynsngewsih ïano ïano ruh kiba kyrshan ïa kane ka jingleh. Hynrei nga shu batai kaei kaba nga sngew ka lah ban long ïa kito kiba hap ban im hapoh kane ka durtur.

Ha kajuh ka por, ym don mano mano ruh ba la kha da kata ka jingsngewthuh ba U don U Blei kumba lah ban shem ha kine ki kyntien:

“U Trai U la jngoh arsut na bneng ïa ki khun bynriew, ban khmih la don ne em mano mano ruh ba la shemphang, ba la wad ïa U Blei. Baroh ki la ïasakma noh; ki la kylla jakhlia lang noh; ym don shuh uba leh babha, em ym don uwei ruh.” (Salm 14:2,3)

Ki Jingmut bad Lynt Bakham Jrong

Dei namar kane keiñ ba ka long kaba donkam ba ïa u khunlung ne ïa uba la heh la san ruh, ha ki khep ki khep, ki donkam ban shah ïathuh ne hikai shaphang kine kiei kiei. Hynrei kaei kaba kine ki briew ki ïoh na kaba sdang ka long tang ka jingtip shaphang U Blei. Hynrei ban tip U Blei U long Uba kumno shisha, ka donkam ïa ki ba kin pynlut por lang bad U. Lada kane kam don ha ka jingim jong uno uno u breiw, uta um lah da lei lei ruh ban kot sha kata ka kyrdan kaba un sngewthuh ïa U Blei bad un don ruh ha ka jingma ba ïoh u pynksan ïa ka jingsngewthuh ba U Blei U treikam ha ka kyrdan kaba marryngkat bad ngi ki briew. Balei ba nga ong ba kane ka long kaba ma? Namar lada ngim ithuh shisha ïa U Blei Uba ngi mane, ngi don ka jingnoh ban antad hi da lade ba ka jinglong jong U ka long kum ka jong ngi bad ba Un leh, bad jubab ïa kiei kiei ha ka rukom ba ngi hi ngi leh ne jubab. Ha kiwei pat ki kyntien, ngi wanrah ïa U Blei sha ka kyrdan ka jong ngi. Hynrei peit kaei kaba U Blei U phla shanphang ki jingleh bad ki jingmut jingpyrkhat ki jong U.

“Namar ki jingmut jong Nga kim long kum ki jingmut jong phi, lymne ki lynti jong phi kum ki lynti jong Nga, ong U Trai. Namar katba ki bneng ki long kiba kham jrong ban ïa ka khyndew, kumta ki lynti jong Nga ki kham jrong ban ïa ki lynti ki jong phi, bad ki jingmut jong Nga ban ïa ki jingmut jong phi.” (Isaiah 55:8,9)

Ha ka dkot bahynñiew jong kane hi kajuh ka lynnong, U Blei U khot ïa u bymman ban “un iehnoh ïa la ka lynti, bad u riewbymhok ïa ka jingmut.” (Isaiah 55:7). Hynrei kaba sngewsih ka long, ba kiba bun hi kim shahshkor ïa kane ka khubor. Pynban ngi kob shaphang kata ka jingtip jong ngi shaphang ka jingshisha shaphang U Blei bad teng teng ngi pynpaw ïa ka mynsiem kaba i kumba ngi don ka hok ban bishar ïa u paramarjan u bym don kajuh ka jingtip kaba ma ngi ngi don ka kabu ksiar ban tip.

U Blei Baisynei

Kane kajuh hi ka jingeh ka don hapdeng ki Jiw khamtam eh hapdeng ki Pharisi. Kine ki briew ki khyllew ba ki don ka jingtip shaphang ka ktien U Blei. Ki long ‘kiba tbit’ ban batai ïa ka hukum U Moses bad ki jingthoh jong ki nongïathuhlypa. Ïa ki la tip kum ki “nonghikai ka ktien U Blei jong kato ka juk” bad la kheiñ ba dei tang ma ki ban batai ïa ka jingmut jong ki jingthoh. Hynrei baroh kine ki jingtip ki long lehnohei lut namar ki ïalap ïa ka ñiam kabym don kawei ka jinglong kaba kongsan, bad kata ka long, ka jingieit. Ka daw bakongsan jong kane ka jingeh ka dei na ka daw ba kine ki briew, watla ki lah ban don ka jingsngewthuh bashisha jong ki jingthoh ha kaba ïadei bad U Blei, ki long pat kibym don jingshai halor ka jinglong ka jong U. Namar kata, ngi shem bun ki jingkren ha ka Baibl ha kaba ki pynpaw shynna ïa ka mynsiem ba kloi ban bishar bad kabym don ka jingieit. U Blei Um kubur ban don kum kane ka jinglong bad U kyntu ba dei ban don ka jingkylla ha ka dohnud.

“Kumne ong U Trai, Wat ai ba u riewstad un sarong ha ka jingstad, lymne uba khrawbor un ym sarong ha la ka bor, u riewspah to un ym sarong ha ki spah jong u: hynrei uta uba sngewsarong to un sngewsarong ha kane, ba u shemphang bad ba u ithuh ïa Nga, ba Nga long U Trai Uba leh ïa ka jingleh ieit, ïa ka jingbishar, bad ïa ka hok, ha ka khyndew: naba kine kiei kiei Nga sngewbha keiñ, ong U Trai.” (Jeremiah 9:23,24)

Ha ki nongthoh bad ki Pharisi kiba im ha ka spah snem kaba nyngkong bad ha ngi ruh kiba im mynta, U Blei U phah ïa ka khubor ba ratbah ha kaba U kyntait ïa uno uno uba sngewsarong namar ka jingstad bad jingshemphang kaba u la lah ban lum, watla kata ka jingshemphang ka don jingïadei bad ka jingshisha shaphang U Blei bad U Khun jong U, naba U Blei U pynbna ba u briew u dei ban sngewsarong ha ka jingshisha ba ym tang ba u tip ba U Blei U long U Trai, hynrei ba U long ruh U Blei uba sngewbha eh ha ka jingleh ieit, ka jingbishar bad ha ka hok.

Ki Dohnud Bympat Ot Sher

To shah ïa nga ba ngan pynkynmaw ïa phi ba ki Jiw kim long kiba ngeit ha ka Lai-ha-Uwei lane kim long ruh ki Unitarian. Ki tip thikna mano ba long U Blei hynrei U Blei U la ñiew ïa ki lem bad ki jaitbynriew bamane bleithaw kiba im sawdong jong ki naba kim shym la lah ban ïohi ïa U ha ka rukom kaba U kwah ïa ki ban ïohi ïa U. Ki long kiba matlah ïa ka jingshisha ba U long ka jingieit. Namar kata, ha Jeremiah ka lynnong ba khyndai bad ki dkhot ba arpehewsan bad arphewhynriew, U Blei U ïai ban ban ong kumne:

“Ha khmih, ki sngi, kin wan, ong U Trai, ha kiba ngan pynshitom ïa kita baroh ba la otsher ha la ka jingbym ot sher; ïa ka Ijipt, bad ka Judah, bad ïa ka Edom, bad ïa ki khun U Ammon, bad ïa ka Moab, bad ïa baroh kat kiba khap ïa ki dong u shñuih jong ki, kiba shong ha ri khlaw: bad ki jaid bynriew baroh ki long kiba khlem ot sher, bad ka ïing Israel baroh ki long kibym shym la ot sher ha ka dohnud.” (Jeremiah 9:25,26).

Ka Mission U Khrist

Ka ‘ïing Israel’ mynta ka don ïa kane ka jingeh ba kim long kiba la ot sher ha ka dohnud. Ban weng ïa kane ka jingeh, U Jisu Khrist U la wan da ka jingthmu ban pynpaw ïa ka jinglong ba shisha jong U Kpa Uba ha bneng. Bad dei thang U Khrist hi Uba tbit ban leh ïa kane ka kam naba dei tang ma U ba la ïohi ïa U Blei markhmat.

“Ym don mano mano ruh ba lah ïohi ïa U Blei myno myno ruh: Uta U Khun ba la kha marwei, Uba long ha ka shadem U Kpa, U hi U la pynpaw ïa U.” (Ïoannis 1:18)

U Jisu U pyndonkam bun ki lad ki lynti ban pynpaw ïa ka jinglong U Blei ha u briew ba la hap. Kham kongsan eh na kine ka long ba U don ïa ka jinglong ka jong U Kpa bad lyngba ka jingim ka jong U, ki briew ki la sdang ban ïohi ba U Blei U long shisha Uba kumno. Ka dei ha kane ka jingsngewthuh ba U Jisu U ong ha U Philip ba uno uno uba la ïohi ïa U, uta u lah ïohi ïa U Kpa ruh. Sa kawei ka lynti kaba U Khrist U la pyndonkam ka long ki jingïathuhkhana pharshi.

U Khun Sarong Awria

Ha ka jingsngewthuh ka jong nga, ka pharshi kaba kham paw khmat eh kum ka jingpynaw ïa ka jinglong jong U Kpa ka long ka pharshi shaphang u khun sarong awria kumba la buh jingthoh ha ka kitab U Lukas ka lynnong bakhadsan bad ka dkhot ba khadwei haduh laiphew-ar.

Ha kane ka pharshi, u kpa u ïeng pharshi ïa U Kpa Uba ha bneng bad u khun sarong awria u ïeng ïa u nongpop uba kwah ban phet wir. Ki nongtrei ki ïeng ïa ki angel bad ïa ki Pharisi la pynmih khmat da u khun banyngkong. Ha kane ka pharshi, U Jisu U pyni ïa ka jingieit U Kpa. Dei ma U keiñ Uba shah pynmong man la ka por. Lada ngi shim ba ka jinglong U Blei ka long thik kum ka jinglong jong ngi, ka long kaba shongnia ban ïohi ïa U kum Uta Uban dap da ka jingdom bad ka jingbitar. Kaei kaban mih na kane ka long ka jingshah pynshitom bad ka jingshah pynlehraiñ.

U Blei Bymkylla

Kaba long marpyrshah ïa ka jingsngewthuh ba pawnam, ki pop jong ngi kim don ka bor ha ki ban pynkylla ïa U Blei. Ka Baibl ka ong ha ngi da kaba shai ba U Blei U long ka jingieit bad U bym ju kylla. Kane ka long kawei na ki daw ba u nongpop um hap ban mad lut ïa u soh ba ki pop ki jong u ki dei hok ban ïoh.

“Naba nga U Trai Ngam ju kylla; namarkata keiñ ba ym shym la bam duh noh ïa phi, ko ki khun U Jakob.” (Malakhi 3:6)

Ha ka jingshisha U Dabid u sngewthuh ïa kane bad u la pynpaw ïa kane ha ki Salm ki jong u.

“U Trai U dap ka jingisynei bad Uba aiei, Uba jynsur ban bitar, bad Uba kynrei ka jingisynei. Un ym ïaleh ha la ka sngi; lymne Un ym bat jingbitar junom. Um shym leh ha ngi katba kum ki pop jong ngi, lymne Um shym ainong ïa ngi katba kum ki jingleh bymman jong ngi. Naba katba ka bneng ka jrong ha khlieh ïa ka khyndew, kaba khraw katta keiñ ka jingisynei jong U ka long ïa kita kiba sheptieng ïa U. Katba ka mihngi ka jngai na sepngi, katta U la pynjngai na ngi ïa ki jingpalat jong ngi. Kumjuh kumba u kpa u isynei ïa la ki khun, kumta U isynei U Trai ïa kita kiba sheptieng ïa U. Naba U tip ïa ka jinglong jong ngi; U kynmaw ba ngi long ka khyndew.” (Salm 103:8-14)

Kine ki kyntien kiba thiang jong U Dabid ki pynskhem sa shisien pat ba ngim dei ban don ka daw ban khaweit ba ïoh U Blei U leh tyngeh ïa ngi namar ki jingtlot ki jong ngi. Bad ruh, lada ki kmie ki kpa jong ngi kiba kynja doh ki lah ban pynpaw ïa ka jingieit ba jemnud ïa ki khun ki jong ki, ka long kaba thamula ban pyrkaht ba ka jingieit jong ki ka ïaryngkat lem ne kham khraw ruh ban ïa ka jingieit U Blei. U Jisu ruh U ong, “Namar lada phi, kiba long bymman, phi tip ïa kaban ai ïa ka jingai babha ha ki khun ki jong phi, kaba katno tam ba U Kpa jong phi Uba ha bneng Un ai kiei kiei ruh kiba bha ha kita kiba pan na U?” (Mathaios 7:11)

Kumba long u khun sarong awria, kam pher haduh katno ngi long kiba pop, to tip ba ngi don U Kpa Uba ieit ïa ngi bad uba kloi ban pdiang ïa ngi da ka mynsiem kaba jynsur, lada ngi wan sha U da ka dohnud bakylla kaba mut. Ka ktien U Blei ka kyntu ïa ngi ban wan sha U lem bad ki pop bad ki jingduna ki jong ngi bad ngin sa long kiba lieh kum ka ïor.

“Ale te, to ngin ïasaid nia lem, ong U Trai: la ki pop jong phi ki long basaw haiñ, kin lieh kat ka ïor; la ki saw-bthuh, kin long kum u ñiuh langbrot.” (Isaiah 1:18)

Ka mat kaba nga kwah ban ban hangne ka long ba ka pop ka pynkylla ïa ka jingsngew jong u briew shaphang U Blei hynrei kam pynkylla pat ïa ka jingsngew jong U Blei ïa ngi. Watla u khun sarong awria um sngewbitdor shuh ban ñiew ïa lade kum uwei ba ki khun, hynrei na ka liang jong u kpa pat, ym shym la don kano kano ka pop kaba khraw kaba lah ban pynkylla ïa ka jingshisha ba u khun jong u, u ïai long hi u khun jong u.

Ka Jingpang Ki Pharisi

To ngin nai long kum u khun nyngkong ha ka pharshi, ban bishar ïa u paramarjan jong ngi. Ka daw ba u khun banynkong u leh ïa kane ka long namar ba um shym la tip ïa ka jinglong bashisha ka jong u kpa. U burom ïa la u kpa namar ba u tieng ba ïoh un shah mai lada um lah ban leh ïa ki kam ki jong u katkum ka jingbthah u kpa. Watla u tip mano ba dei u kpa jong u bad u la shong la sah ha ka ïing jong u ruh, hynrei u khlem shym la lah ban sngewthuh u kpa jong u u long uba kumno. Namarkata, ha ka jingsngewlyngoh, u khlem shym la lah ban ngeit ba ïa u para jong u la pdiang da ka mynsiem bajynsur. Ka jingsngewthuh kaba u don shaphang u kpa u jong u, ka don bor bha ban saiñ dur ïa ka jinglong ka jong u. Namar kata, kam shym la long kaba sngewlyngngoh ba u khlem shym la pynpaw kano kano ka jingkmen na ka liang jong u ha ka jingwan phai jong u nongpop ba la kylla kaba mut.

Ba bun ki Khristan ki don ïa kine ka jingduna ha ki. Ngi tharai ba U Blei U shem sngewbha ïa ngi namar ki kam ki jong ngi bad namar kane, ngi ïit ban ïoh ïa ka jingkubur ka jong U lyngba ki kam lane da kaba ngi don beit hapoh ka jingker. Kum ki Pharisi, ngi tharai ba tang da kaba bat skhem ïa ki jingdawa jong ka hukum, ïa ngi la kheiñ kiba hok ha khmat U Blei. Hynrei kane ka long kaba marpyrshah ïa ka jinghikai jong ka Baibl. Ka dei ka jingngeit kaba ïa U Abraham la ñiew uba hok. Ka jingngeit kaba shaniah ha ka jingskhem ba ngi shakri ïa U Blei Uba ieit.

“Naba kumta na ki jingleh ka hukum yn ym pynksan ïa kawei ka doh ha khmat jong U.” (Rom 3:20)

“Hynrei U Blei, ba U long Uba kynrei ka jingisynei, namar ka jingieit kaba khraw ka jong U da kaba U la ieit ïa ngi, wat mynba ngi la long kiba ïap da ki jingryngkang jong ngi, u la pynim ïa ngi lem bad U Khrist (da ka jingaiei la pynim ïa phi;)… Namar da ka jingaiei la pynim ïa phi, da ka jingngeit keiñ; kata ruh ym na phi hi; ka long ka jingai U Blei: ym da ki jingleh keiñ, ba uno uno ruh un yn ïoh ban sngew sarong.” (Ephesos 2:4-9)

Ka jingsngewthuh babakla ka jong ngi shaphang U Blei ka la saiñdur ïa ka jinglong jong ngi sha kata kabym phalang ïa ka jinglong bashisha ka jong Uta Uba isynei bad Uba sbun. Kam long kaba sngewlyngngoh, namar kata, ba kiba bun ki la don ïa ka jingshon kaba bakla shaphang ka ñiam Khristan hi baroh kawei.

Mynba Ngi Long Ki Nongshun

Kane ka jingïathuhkhana pharshi ka pynpaw sa kawei de ka jingshisha shaphang ka jingieit U Blei ïa ngi. Mynba u khun sarong awria u dang kham pajih na ka ïing u kpa, u kpa u la ithuh ba une u long u khun u jong u bad u la mareh bran-bran ban ïakynduh ïa u. Kane ka pynpaw ba u kpa u khlem shym la klet ïa la u khun bad la slem bha u la thrang ban pynpaw ïa kata ka jingkloi ka jong u ban don ka jingïasuk bad ban map ïa u. Kine kiei kiei ki la long ki jong u khun sarong awria shuwa ba un tip ba u donkam ïa ki. Kane, sa shisien ka long ka jingphalang ïa ka jinglong jong U Kpa jong ngi ba ha bneng.

“Namar lada, mynba ngi la long ki nongshun, la pynïasuk noh ïa ngi bad U Blei da ka jingïap U Khun jong U…” (Rom 5:10)

Slem slem bah, ha shuwa ba ngin tip ba ngi long ki nongshun U Blei; slem slem bah, shuwa ba ngin tip ba ngi donkam ïa ka jingmap bad ka jingsuk, U Blei U la da prat lynti lypa khnang ba u briew u lah ban ïoh ïa kine kiei kiei. Ka donkam ïa ngi tang ban ngeit bad ban pdiang ba U Khrist U long ka lynti ba ngi lah ban ïoh ïa kine ki jingkyrkhu.

Kane keiñ ka dei ka jonglong jong U Blei ba ngi shakri. Um dom lada ngi leh pop. Hynrei ha kajuh ka por, U kwah ïa ngi ban aiti ïa la ki jingim jong ngi sha U khnang ba Un lah ban pynkylla ïa ngi bad ban pynlong ruh ïa ngi ban ïaid ha ki lynti ki jong U “namar ngi long ki jingthaw jong U, ba la pynlong ha U Khrist Jisu ïa ki jingleh babha, ïa kiba U Blei U la lah khreh lypa ba ngin ïoh ïaid ha ki.” (Ephesos 2:10)

******