Balei Ka Myntoi Ban Ithuh Ïa U Blei (Bynta I)
Ha ka artikel, “Ka Jingsngewthuh Shaphang Ka Jinglong Blei,” nga la ban halor ka mat ba U Soitan u la lah bha ban pynpaw sniew ïa ka jinglong jong U Blei. Kawei na ki lad ki lynti kaba u la pyndonkam ban leh ïa kane ka kam ka long da kaba pynthame ïa pyrthei ban ong ba U Blei U long Uba maïan. Na kane ka daw, bun ki Khristan ki said nia ba kam long kaba bha lada uno uno u briew u pyrshang ban wad jingtip kham bha shaphang mano Uta U Blei. Uno uno uba leh ïa kane, u pynsep kai ei ïa ka por haba u pyrshang ban ngam jylliew, naba watla u pyrshang tyngeh katno katno ruh ne katno slem u pynlut ban ithuh ïa U Blei, U Blei Un ïai long hi Uba maïan. Te ka kham bha ba un shu klet noh ïa kane ka subjek bad buh noh ïa ka sharud bad kan kham bha pynban ba un pylut ïa la ka por ha kaba pynroi ïa la ka jingstad ha kiwei kiwei pat ki bynta. Kane ka rukom pyrkhat ka long marpyrshah ïa ki jinghikai jong ka Baibl ba la kren ha ka sur kaba suk ban sngewthuh, kaba ngi shem ha ka kitab U Jeremiah.
“Kumne ong U Trai, Wat ai ba u riewstad un sarong ha la ka jingstad, lymne uba khrawbor un ym sarong ha la ka bor, u riewspah to un ym sarong ha ki spah jong u: hynrei uta uba sngewsarong to un sngewsarong ha kane, ba u shemphang bad ba u ithuh ïa Nga, ba Nga long U Trai.” (Jeremiah 9:23,24)
Ka jingstad pyrthei
Baorh ka jingstad, ka bor bad ka spah pyrthei, ynda kyllum lang ïa ki ruh, kim lah ban ïakob bad ka burom kaba yn sa pynpaw ha uta uban poi ban ithuh ïa U Blei. Ha ka jingshisha, ka jingstad pyrthei ka long ka jingibieit ha khmat U Blei. U briew u lah ban ïit ban pynïar ïa la ka jingtip bad ka jingstad hynrei un dang ïai don hi ha ka jingma kaba un long uba la jah junom la junom. Balei? Naba baroh kane ka jingtip ym shym la khleh lang bad ka jingtip shaphang Uei Uta U Blei. Peit kaei kaba U Paul u ong ha ki Nong Korinth:
“Namar la thoh: Ngan pynduh ïa ka jingstad jong kiba stad, bad ïa ka jingshemphang jong kiba shemphang ngan kytait noh. Hangno uba stad? hangno u nongthoh? hangno uba skuiñ ïasaid nia jong kane ka pyrthei? Hato U Blei Um shym la pynbieit ïa ka jingstad jong kane ka pyrthei? Namar ha ka jingstad U Blei, kata ka pyrthei da la ka jingstad kam shym la ithuh ïa U Blei, U Blei U la ibit da ka jingibieit jong ka jingïalap ban pynim ïa kita kiba ngeit.” (1 Korinth 1:19-21)
Ki lamler bashyrkhei U Soitan
Ki la ju don ki briew kiba wan sha nga bad ki ong ba lada U Blei U long ne Um long U lai-ha-uwei, kam ktah ei ei ruh em ïa ka jingpynim jong ngi naba ka donkam haduh ki bymjukut ki bymjukut ban ithuh ïa U bad kan dei tad haduh ba ngin da la poi sha bneng ba ngin sa ïoh ki jingjubab baroh halor kane ka mat. Nga sngewthuh balei ba kine ki briew ki ong kumne namar dei kane keiñ ba U Soitan u kwah eh ïa ki ba kin ngeit. Ka daw ba bun ki bat skhem ïa kane ka rukom pyrkhat ka long ba ki jied ban kyntait kaei kaba U Khrist U ong shaphang U Soitan bad kaei kaba U la ong shaphang ka jingithuh ïa U Blei bad U Khun jong U.
“Haba u kren ïa ka lamler, u kren na kiei kiei la ki jong, naba u long uba lamler, bad u kpa jong ki jinglamler.” (Ïoannis 8:44)
“Kane te ka long ka jingim bymjukut, ba kin ïoh ithuh ïa Me U Blei Uba shisha tang ma Me hi, bad ïa U Jisu Khrist ïa Uba Me la phah." (Ïoannis 17:3)
Hooid, U Soitan u long u kpa jong ka jinglamler bad u long uba tbit eh ha kane ka kam, haduh ba bun ki briew ki kloi ban shah thame da ki ktien jong u. U kwah ïa ngi ban ngeit ba ka jingwad ban ithuh ïa U Blei ka long ka jingpynsep ei ïa ka por. Hynrei U Khristan uba sngewthuh bad uba kren ïa ka hok, um lah ban ong, ba hadien ka jingpule ïa kitei ki dkhot ba la sot na ka gospel U Ïoannis, ba ka long ka jingpynsep ei ïa ka por ban ithuh ïa U Blei lada khamtam eh lada ka don jingïadei bad ka jingim bymjukut. Nalor kata ruh, ka jingim bymjukut ka sdang nangne, ym ha ka por ba U Khrist U wan ha kaba arsien. Ha kata ka por lei, ka la dier eh.
Namar ba U Soitan u tip ba ka jingim bymjukut ka don bynta bad ka jingithuh ïa Uta U Blei, u la pynthame ïa ka pyrthei baroh kawei ba U Blei U long ka jingmaïan. Ha kane ka mat, shah ïa nga ba ngan pynkynmaw ba ka ktien U Blei ka ong ba ka Babilon, ka kmie ki nuti, ka long ka Jingmaïan (Jingpynpaw 17:5) bad ka mane ruh ïa u blei bamaïan.
Ki nong Samaria jong kane ka juk
Ka jinglong jingman jong ka pyrthei Khristan ha kine ki sngi ka phalang ïa ka jinglong jong ki nong Samaria ha ka por ba U Jisu U dang don ha kane ka pyrthei. Naba ki long ki nongshun jong ki Jiw, kine ki briew ki la thaw ïa ka temple ha kliar u lum Girizim kaba ïasyriem kum ka temple ha Jerusalem ba la thaw da ki Jiw kiba la wan phai na ri Babilon hadien ka jinglong mraw ba la neh hynñiew phew snem. Kine ki briew ruh ki la don kajuh ka jingkyrmen ba ki Jiw ruh ki don ïa ka jingwan jong U Messiah. Hynrei ka jingmane Blei jong ki ka la ïakhleh lang bad ka jingmane blei thaw jong ki nong Assiria. Namar kata, kam long kaba phylla lada ki nong Samaria ki la don, hadien bun bun shpah snem, ka jingsngewthuh babakla shaphang U Blei. Hynrei, ha ka jingïohi jong ki ïa lade, ka ñiam bad ka jingsngewthuh jong ki shaphang U Blei ka long kaba shisha bad kabym don kano kano ka jingbakla. Ha ka jingbymtip jong ki, ki jingngeit jong ki baroh ki long kiba thala. Ïa kane ka jingshisha la paw ha ki kyntien jong U Jisu mynba U kren ha ka nong Samaria kaba U la kynduh ha ka pung um U Jakob.
“Phi mane Blei kat kum ïa kaba phim tip; ngi mane Blei kat kum ïa kaba ngi tip; naba ka jingpynim ka long na ki Jiw.” (Ïoannis 4:22)
Ha ka jingbatai ba kham ïar, kine ki kyntien jong U Nongpynim kim thew eh tang ïa ka nong Samaria hynrei ki lah ruh ban thew ïa ki Khristan kiba im ha kine ki sngi. Ki Khristan ki phla hok ba ki mane ïa u blei ba kim ithuh. Ha nga hi shimet, ki long kum ki nong Athen na mynhyndai kiba la thaw ïa ka duwan ba la buh kyrpang na ka bynta “u blei ïa u bymithuh.” U Paul u ong ba kine ki mane ïa u blei bathala ha ka jingbymtip. Hato ki Khristan ruh kim leh ïa kane kajuh kaei kaei mynta?
Ka jingkhot ban kylla kaba mut
Ban pyntngen ïa la ka mynsiem, ki briew kiba ong ba ka subjek jong ka Jinglong Blei kam long kaba kongsan, ki ïai kdew shi kdew sha ka dkhot ha Deuteronomi kaba ong ba kiei kiei kiba la burieh ki long jong U Blei. (Deuteronomi 29:29). Kaei kaba ki ong ka long, lada ka jingithuh jong U Blei ka long kaba la burieh, kaba u briew um lah ban sngewthuh, te ngi dei ban hun beit kaei kaba la hikai ha ngi da ka jingkyrmen ba ngi ïa mane ïa U Blei ba shisha. Nga shem ïa kane ka jingsaid nia jong ki ba long kabym shongnia ei ei ruh em namar ba ka jinglong jingman jong ki nong Samaria bad ki nong Athen ka pynpaw ba ka jingmane jong ki ka leit sha u blei ubym long satia Uta U Blei. Kane ka plie lad ïa U Soitan ban wan hapdeng bad ban kam ïa ka jingmane kaba kum kata. Haba nga ong ïa kane, ngam kyrshan ïa ka jingong ba U Blei Um ïohsngew ne jubab ïa ki jingduwai jong ki briew kiba, ha ka jingbymtip, ki mane ïa uwei pat u blei nalor U Blei. Peit ïa kaei kaba U Paul u bteng ban ong ha ki nong Athen.
“Te haba ngi long ki khun ki ksiew jong U Blei, ym dei ïa ngi ban mut ba ka Jinglong Blei ka long syriem ïa ka ksiar lane ka rupa lane ïa u maw, ba la pynlong dur da ka kam stad bad ka buit jong u briew. U Blei namar kata U la leh kum bym khmih ïa ki aïom ka jingmymtip, hynrei mynta U hukum ïa ki briew baroh kylleng ban kylla kaba mut.” (Ki Kam 17:29,30)
U Blei U khot ïa baroh u briew ban wan sha ka jingithuh bajani shaphang jong U. Ka jingkyntait bad ka jingleh bym suid ñiew ïa kane ka jingtip ka buh ïa ka jingim jong uwei pa uwei u briew ha ka khep kaba ma. Ka Israel, ka jaidbynriew ba la jied jong U Blei, ka la ïoh ïa ka khubor ba kongsan lyngba u nongïathuhlypa, U Hosia, uba ban jur halor ka jingdonkam ban wan sha ka jingtip bajanai shaphang U Blei.
“To sngew ïa ka ktien U Trai, phi ki khun Israel: namar U Trai U don ka jingïasaid bad kiba shong ha ka ri, namar ym don jingshisha lymne jingisynei lymne jingtip ïa U Blei ha ka ri.” (Hosia 4:1)
“Ïa u paidlang jong nga la pynjot namar bymdon jingtip; namarba me la kyntait ïa ka jingitp.” (Hosia 4:6)
Kumba ka long ïa ka Israel bakynja met, kumta ruh kan long ïa ka Israel bakynja mysnsiem – ki Khristan kiba im ha kine ki sngi. Ka Israel bakynja mynsiem kan ym shah pynjot namar ba ka mane ïa U Soitan ha ka jingbymtip hynrei namar ba ka kyntait khnang ïa ki lad bad ki kabu ban ïoh ithuh ba U Blei U die Uei shisha. Kam pher haduh katno kata ka jingshitrhem ka jingmane ka jong ngi ka lah ban long ne, haduh katno ngi long kiba shitrhem ban sumar ïa ki hukum U Blei, naba ha kaba kut hi kine kiei kiei ki long leh noh ei lada ngim ithuh ïa Uta Uba ngi ong ba ngi mane.
“Namar nga mon ïa… ka jingtip ïa U Blei ban ïa ka jingainguh thang.” (Hosia 6:6)
******