Uei U Mynsiem Bakhuid?
Ka jingsngewthuh kaba janai kaba ïadei bad ka jingithuh ïa ka jinglong Blei ka plie ïa ka jingkhang ban sngewthuh ïa bun kiwei ki jingshisha kiba don ha ka Baibl. Ka jingsngewthuh shaphang uei bad kaei ba kynthup ïa U Mynsiem Bakhuid ruh ka long shibynta bad kane ka jingshisha jong U Blei. Ha kane ka artikl, nga thmu ban weng ïa ki jingeh bad jingsngewthuh babakla ba ïadei bad ka subjek U Mynsiem Bakhuid.
Ka Mynsiem U Briew.
Kawei na ki jinghikai bakongsan jong ka balang Seventh-Day Adventist ka dei ka jingïap jong ka mynsiem u briew, kaba mut ba, ynda haba u briew u ïap ka mynsiem jong u kam don ha ka jinglong ba kyndit bynriew hangne ha pyrthei lane ha bneng. Ki briew shisien hi ba ki la ïap kim tip ei ei shuh. Kim sngew, ïohi ne tip ei ei ruh em. Ha ka jingshisha ka Baibl ka kyrshan ïa kane ka jinghikai jong ki.
Eklesiastes 9:5,6 “Namar kiba im ki tip ba kin sa ïap: hynrei kiba ïap kim tip ei ei, lymne kim don nong ei ei shuh; namar ka jingkynmaw ïa ki la klet noh. (6) Ka jingieit jong ki kumjuh, kum ka jingshun jong ki bad ka jingbishni jong ki, ka la duh noh; lymne kim don bynta ei ei shuh lano lano ruh ha kaei kaei ba ju leh hapoh ka sngi.”
Ha ka jingpyrshang jong ki ban long kiba ïaineh bad kane ka jinghikai jong ka Baibl, ki Adventist ki kyntait pat ban ithuh ba u briew u dei u jingthaw ba don ïa ka met bad ka mynsiem ruh. Ki ong ba ka mynsiem u briew ka dei tang ka lyer ne ka jingpyrsad mynsiem ka jingim ba U Blei U prysad ha ki thliew khmut U Adam ha ka por ba U la thaw nyngkong eh ïa u. Da kaba leh ïa kane, ki kiar na ka jinghikai ka ktien U Blei kaba ong ba ynda haba u briew u ïap ka met ka kylla khyndew bad ka mynsiem jong u pat ka leit sha bneng. (Eklesiastes 12:7)
Kiba bun ki Khristan pat, nga ngeit, ki mynjur ba u briew u long ka met bad ka mynsiem hajuh. Hynrei ki ngeit ba watla ka mynsiem ka mih noh na ka met jong u, ka dang ïai bteng hi ban don ha ka jingtip briew. Katkum kane ka jinghikai, ki briew ba ïap kim pat ïap satia hynrei ki dang im bad ki dang ïa shim bynta ha ki kam ki jam jong kane ka pyrthei. Ngi la ïohi ba kane kam dei kat kum ka jinghikai ka Baibl.
Kine ar tylli ki jinghikai kim long kiba janai shispah na ka shispah. Ka Baibl ka kren shai ba ïa u briew la thaw bad pynlong ia u da ka met bad ka mynsiem. Bad ynda haba kine ar ki ïa kynduh, u breiw un sa long ka mynsiem baim (living soul).
Jenesis 2:7 “Bad U TRAI Uba U Blei U la thaw ïa u briew na ka dewmet ka khyndew (met), bad U la pyrsad ha ki thliew khmut jong u ïa ka jingpyrsad ka jingim (mynsiem); bad uta u briew u la long ka mynsiem baim.”
Kine harum ki long ki dkhot kiba pynshisha ba u briew u don ka mynsiem ha u.
Job 32:8 “Hynrei ka mynsiem ka don ha u briew, bad ka jingpyrsad mynsiem U Badonbor baroh ka pynshemphang ïa ki.”
Sekharaiah 12:1 “Ka jingkit ka ktien U TRAI ïa ki Israel. Kumne U ong U TRAI, Uba siang ïa ki bneng, bad Uba seng ïa ki nongrim ka khyndew, bad Uba pynlong ia ka mynsiem u briew hapoh jong u:”
1 Korinth 2:11 “Namar uno u briew uba ithuh ïa kiei kiei ki jong u briew, hynrei tang ka mynsiem uta u briew kaba hapoh jong u? ...”
Kitei ki dkhot ki ïathuh bad pynskhem ba u briew u don ka mynsiem hapoh jong u. Kam shym dei tang ka lyer ba la pyrsad ha ki thiew khmut jong u kaba la pynlong ïa u u kynja baim. Lada kata ka jinghikai ka long kaba dei, u briew un jin da la long tang ka dew met baring bad pynhiar mynsiem (lyer). Nalor kata ruh, baroh ka lyer kaba don ha kane ka pythei kam lah ban pynkhie im ïa u briew uba la ïap. Ka mynsiem u briew kam dei tang ka jingpyrsad lyer, ka long ruh ka bor ba U Blei hi u la buh ha kane ka met. Ka kynthup ruh ïa ka jingithuh jong uwei pa uwei u briew (identity), ka jingstad, ki jingkynmaw, ka jinglong, ki jingmut jingpyrhat bad kano kano ka bynta jong u briew kaba ym don ba lah ban ktah ne ïohi – kiba long kynja mynsiem.
Katba kine ar – ka met bad ka mynsiem – ki ïa long kawei, u briew u dang lah ban im. Ban shu kren kyllum, kane ka met jong ngi ka shu long tang kum ka khiew ha kaba ka mynsiem jong ngi ka shong. Kaei kaba pynlong shisha ïa nga, manga, bad ïa phi, ma phi, kam dei kane ka met ba paw shabar hynrei ka mynsiem ba don hapoh jong nga bad jong phi. Te haba kane ka mynsiem ka mih noh na ka met, u briew u sangeh ban long u kynja baim bad baroh ar – ka met bad ka mynsiem – ki ïap.
Eklesiastes 12:7 “Bad ka dewmet ka phai pat sha ka khyndew kumta ka la long, bad ka mynsiem ka phai sha u Blei uba la ai ïa ka.”
Bad U Jakob ruh u ong, “Namar ka met khlem ka mynsiem ka long kaba ïap, …” (Jakob 2:26). Bad ka long ruh kaba shisha ba ka mynsiem ka long kaba ïap khlem ka met (Eklesiastes 9:5,6).
Bad ban shu kren lyngkot, U Jisu U don la ka jong ka mynsiem, ki angel ruh kumjuh. Ka long kaba shisha ruh ba ki mrad ki don ka mynsiem ha ki.
U Mynsiem U Blei.
Mynta ba ngi la sngewthuh kaei ka mynsiem u briew, ngin ïapeit pat sa U Mynsiem U Blei. Ka long ka jingbakla basalonsar ha ka ñiam Khristan ban hikai ba U Mynsiem Bakhuid, ba la tip ruh kum U Mynsiem U Blei, U long U longrynïeng uba ïapher na U Kpa bad U Khun. Ka daw jong kane ka jingbakla ka wan na ka jingong jong ka Baibl ba U Mynsiem Bakhuid U lah ban shah pynsngewsih, pynkmen, U kren bad U kyntu kynpham, U lah ban ïohsngew bad kumta ter ter. Hynrei ka long kaba phylla pat ba ka Baibl ka hikai ba ka mynsiem u briew ruh ka lah ban long kumne. Haba u syiem Nebukhadnessar um shim la lah ban kynmaw ïa ka jingphohsniew jong u, u la sngewkhuslai bad um shim la lah ban ïohthiah. Ka Baibl ka ong ba ka dei ka mynsiem ka jong u kaba la khuslai.
Daniel 2:1 “… U Nebukahdnessar u la phohsniew ïa ki jingphohsneiw; bad la pynkhuslai ïa ka mynsiem jong u, bad ka jingïohthiah jong u ka la duh noh na u.”
Ka long kaba sngew thamula ban ong ba udei uwei pat u briew, nalor U Nebukhadnessar, uba khuslai bad ba uta u pynlong ïa une u syiem ka hima Babylon ban duh thiah.
Lehse kin don na phi kiban ong ba kam long kumjuh ha kaba ïadei bad U Blei pat. Hynrei ha ka juh ka por, ka Baibl ka wanrah ïa ka jingïasyriem hapdeng ka mynsiem briew bad U Mynsiem Bakhuid. Ha khmih ïa ka jingong U Paul ha 1 Korinth 2:11: “Namar uno u briew uba ithuh ïa kiei kiei ki jong u briew, hynrei tang ka mynsiem uta u briew kaba hapoh jong u? kumjuh ruh ïa kita kiei kiei ruh ki jong U Blei ym don ba ithuh, hynrei tang U Mynsiem U Blei.”
Hangne U Paul u pyndonkam ïa ki kyntien “kumjuh ruh” kaba mut “ha ka juh ka rukom”. Kiei kiei kiba nga tip, sngewthuh ne pyrkhat ha ka jingmut jingpyrkaht jong nga ki sah ha nga hi lait noh sa tang ba nga pynpaw ne phla ha kiwei pat. Ha kajuh ka rukom, kiei kiei kiba don ha ka jingmut jingpyrkhat U Blei, la burieh ïa ki tad ynda U hi U jied ban pynpaw ïa ki ha ngi.
U Paul u nang bteng shuh ban ong ha ka dkhot 12 bad 13, “Ma ngi te ngi la pdiang, ym ïa ka mynsiem jong ka pyrthei, hynrei ïa uta U Mynsiem uba na U Blei; khnang ba ngin ïoh ithuh ïa kita kiei kiei ruh ba la ai ei ha ngi da U Blei. (13) Ïa kita kiei kiei ruh ngi kren, ym ba ki ktien ba ka jingstad u briew ka hikai, hynrei ïa kiba U Mynsiem U hikai da kaba ïa pyrshang ïa kiei kiei ruh kiba kynja mynsiem bad kiba kynja mynsiem.” (1 Korinth 2:12,13)
Kiba ngeit ki ïoh ïa U Mynsiem Bakhuid khnang ba ki lah ban tip bad ithuh ïa kiei kiei ki jong U Blei kiba kynja mynsiem ha ka jinglong jong ki. Bad U Paul u ong ha ka dkhot 14 bad 15, ba dei tang uta uba don ka jingmut jingpyrkhat bakynja mynsiem uba lah ban sngewthuh ïa kine kiei kiei kiba kynja mynsiem jong U Blei.
Ki jingkylli ki mih: Kumno ba u briew u lah ban ïoh ïa ka jingmut jingpyrkhat bakynja mynsiem? Kaei kane ka jingmut bakynja mynsiem ba U Paul u kren hangne?
Ban jubab ïa kine to ngin ïa phai sha ar tylli ki dkhot. Kaba nyngkong ka long, Isaiah 40:13 –
“Uei uba la ïalam ïa ka Mynsiem jong U Trai, lane uba long u nongsylla jong u u la hikai ïa u?” (Isaiah 40:13)
Mynta pat ngin ïapeit kumno ba U Mynsiem U Blei U ïalam ïa U Paul ban sngewthuh ïa kane kajuh ka dkhot. U Paul u sot ïa kane ka dkhot na Isaiah ha ka shithi jong u sha ki nong Rom.
“Namar uei uba la tip ïa ka jingmut U Trai? lane uei ba la ju long u nongsylla lem jong u?” (Rom 11:34)
Kaei ka Mynsiem ka jong U Trai katkum ka jingtip U Paul? Ka dei ka jingmut jingpyrkhat U Blei. Kaei kaba don ha ka jingmut jong U Blei ka long ki jingpyrkhat, ki jingsngewthuh, jingtip, jongstad bad kumta ter ter. Kane ka batai shai ba ka mut aïu haba ka Baibl ka ong ba U Mynsiem U Blei U lah ban shah pynsngewsih, kmen bad ter ter. Kane ruh ka pynshai ïa ka jingmut ba kumno ym don ba tip ïa kiei kiei kiba rieh kiba jong U Blei. Dei ynda haba u briew u ïoh ïa U Mynsiem ba u don ïa kane ka jingmut bakynja mynsiem kaba lah ban kem bad bat ïa kiei kiei ki jong U Blei.
Ka jingmut ne ka Mynsiem U Blei ka dei shibynta bad kata ka jinglong ka jong U Blei kaba shapoh jong U. Te U Mynsiem Bakhuid ne U Mynsiem U Blei U long hi U Kpa. Bad U Khrist U pynskhem ïa kane ka jingshisha haba U ong, “U Mynsiem ka jingshisha keiñ, uba mih noh na U Kpa, uta keiñ un phla shaphang jong nga.” (Ioannis 15:26). Te haba ngi ïoh ïa U Mynsiem Bakhuid ngi ïoh ïa ka jingtad, jingshemphang, ka jinglong jong U Blei. Ha ka jingshisha ngi ïoh ïa U Blei hi ha ngi. Kaei kaba ngim ïoh ka long ka bor ban jop ïa ka pop. Ïa kane ngan batai kham shai ha ka artikl, U Mynseim Bahuid Ba Khlem Pat Shym La Ai kaban sa shon ha ka issue baar jong U Panpoh Ka Jingshisha.
Sa kawei ka jingshisha shaphang U Mynsiem Bakhuid ka long ba U dei hi ka jingdon jong U Blei lem bad ngi. U Blei U don ha baroh ki jaka ha kajuh ka por da ka Mynsiem ka jong U. Um long Uba shah teh shah khum tang ha ka khet kaba U shong ha bneng. Ha ka jingïalang ki khun Israel ha ka jingpynkyntang ïa ka templ ha Jerusalem, U Syiem Solomon u phla ïa kane ka jingshisha ha ka jingdwai jong u:
“Hynrei shisha shisha U Blei Un shong sah ma ha ka pyrthei? ha khmih, ka bneng bad ka bneng jong ki bneng kim lah ban ngiam ïa me; ine i ïing lei i katno eh iba nga la tei!” (1 Ki Syiem 8:27)
Ki kyntien U Solomon ki ïathuh shai ba U Blei U long Uba kham ïar ban ïa ka met ka jong U, haduh ba ka bneng kam lah ban ngiam lut ïa U. Kane kam mut ba U Blei U long Uba heh bha ha ka jinglongrynïeng jong U. Hynrei ka thew ïa ka jingshisha ba kham jylliew ba U don ha man la ki jaka jong kane ka bneng salonsar (universe) da U Mynsiem jong U hi.
Hangne harum ki long ki dkhot na ka Baibl ba pynshisha ba U Mynsiem U long ka jingdon lem ryngkat jong U Blei bad ngi.
Ki Salm 139:7 “Shano ngan leit na U Mynsiem jong me? lane shano ngan phet rieh na khmat jong me?”
Ki Salm 51:11 “Wat bret noh ïa nga na khmat jong me; bad wat shim noh ïa la u mynsiem bakhuid na nga.”
Ha baroh ar tylli kitei ki dkhot, ka khmat U Blei ne ka jingdon jong U la pynïahap bad U Mynsiem Bakhuid jong U. Ki nongthoh jong ka Testament Barim ki don ïa kane ka jingmlien ban thoh shaphang kajuh kaei kaei ha ki ktien bapher. Kane ka long ka jingshisha ha kaba ïadei bad kine ar ki khep. Sa kawei pat ka nuksa jong kane ka juh ka rukom thoh lah ban shem ha Ki Salm 51:10 ha kaba u nongthoh Salm u pynïahap ïa ka dohnud jong u lem bad ka mynsiem ka jong u.
Ka Jingpynkut
Ban shu kren kyllum, ka Mynsiem U Blei ne U Mynsiem Bakhuid U long ka jingdonlem ryngkat jong U Kpa. Ka jinglong jong U, ka jingstad, ka jingshemphang, ka jingmut, ka jingpyrkhat, bad kano kano ka bynta jong U Blei kaba ngim lah ban ktah bad kiba long kynja mynsiem ki kynthup hapoh ka Mynsiem jong U. Haba ngi ïohi bad sngewthuh ïa ka jinghikai shaphang U Mynsiem Bakhuid thik tang na ka jinghikai jong ka Baibl, ngim lah ban ong ba U long U longrynïeng uba ïapher na U Kpa.
*******
Ki artikel kiba iadei: