Yehovah/ Yahweh/ Yeshua/ Iesous/ Jesus/ Jisu - Kano kaba khambha?

Hato ka rukom kynnoh jong nga kan tuh noh ia ka jingpynim ei jong U Blei, tang namar ba nga khot Jisu ia U Khun U Blei ?

Kane ka jingkylli ka long kum ka jingaireng jong nga ha kito kiba la iohsngew ia ka Gospel hynrei kiba dang wad ia ka jingpynim da ki kam, ha kito kibym pat skhem ha ka jingpynim ei jong U Blei, ha kito kiba dang artatien la U Blei u la pynim ne em ia ki.

Ka i kumba ka eh than ban pule, hynrei nga kyrpad ia phi ko ki para bad ki hynmen jong nga ban pule lut, da kaba nga thoh kumne ka don ka daw, lada ka long ka mon U Blei ha kaba kut jong kane ka artikel balyngkot phin sa sngewthuh ia ka jingmut jong nga namar ba ki don kiba pynkylla sniew noh ia ka gospel U Khrist.

Bun bha ki briew ki artatien ia ki kular U Blei ia kiba ngi lah ban iohpdiang tang lyngba ka jingngeit ha U Khrist (Jakob 1:6, Gal 3:2, Heb 11:17), bad katto katne da ka jingsarong (Eph 2:19) ki sdang ban pyrkhat ba ioh dei namar ba kim pat leh ia kane ne katei ba kim pat iohdiang ia u Mynsiem bakhuid. Ki kwah ban “sngew-feel” ba U Jisu u im ha ki, bad kim sngewhun ban pdiang ia ka Jingshisha ba U Jisu u im da ka “jingngeit-faith” ha ki dohnud jong ki (Ephesos 3:17). Ka daw ba ngim pat janai ne khuid ha ka jingim kam dei namar ba ngim pat leh kane ne katei, hynrei ka dei namar ba ngim pat aiti lut bad iaineh ha U Khrist. U Jisu u ong, “Khlem ma nga phim lah ban leh ei ei ruh em” (Ioannis 15:5). Kumba ka tnat ka snoh ha u diengsohwain bad ka pynmih ia ki soh, kumta ngi ruh, lada ngi snoh ha U Khrist da kaba ngeit bad aiti lut, ki soh jong ka hok kin sa mih na ngi, kum ka jingpynpaw ia kaei kaba lah don hapoh.

Bad kawei na ki rukom ba shyrkhei, ba ki briew ki wad ia ka jingpynim kadei ba ki pynshong nongrim ia ka jingpynim jong ki ha ka rukom kynnoh ne rukom ringsur ia ka kyrteng U Khun U Blei. Ki ong ba ngi dei ban khot ia U Jisu da ka ktien tynrai jong ki Hebru ne Aramaic, YESHUA, lym kumta ngin duh ia ka Jingpynim. Bad ki sei ia ki dkhot ban pynskhem ia ka jingngeit jong ki na Ki Kam 4:12 kaba ong kumne “Bad ym don ka jingpynim hano hano ha uwei pat: naba ym don kawei pat ka kyrteng hapoh ka bneng, ia kaba la ai hapdeng ki briew da kaba ka dei ba yn pynim ia ki.”

Katkum ka jingsngewthuh jong nga, ka rukom pynshong nongrim jong ki wat la ki pyndonkam dkhot Baibl, ka long kaba tlot bad kaba thala, namar kim “tip ia ka jingthoh lymne ia ka bor U Blei” (Math 22:29). Ki pynshong nongrim ha ka rukom kynnoh/ringsur te ym ha ka jingmut jong ka kyrteng.

Katkum na ka baibl, ka kyrteng ka don ia ka jingmut bad ia ka jingkynnoh. Bad Hoid khlem jingartatien ka Baibl hi ka pynshai ia ngi, iano ngin kdew, haba ngi khot ia kano kano ka kyrteng.

KA JINGMUT JONG KA KYRTENG:

• Ka jinglong tynrai (nature)

Jenesis 5:2 Shynrang bad kynthei u la thaw ïa ki; bad u la kyrkhu ïa ki, bad u la khot kyrteng Adam ïa ki, ha kata ka sngi mynba la thaw ïa ki.

Hangne la ong ba U Blei ula khot kyrteng ‘Adam’ ym tang ïa u shynrang hynrei ïa ka kynthei ruh. Ngi tip ba ka kyrteng kaba shimet jong u shynrang ka long “U Adam" bad ka jong ka kynthei ka long “ka Im” (Jenesis 2:19; 3:20), hynrei ha Jenesis 5:2 ka kyrteng jong u Adam bad ka Im ka dei lang ‘Adam’ kaba mut ‘u briew lane u bynriew’. U Blei u khot ïa ki ‘Adam’ namar ba ki dei ki briew, ka jinglong tynrai jong ki dei ka jinglong-briew ym ka jinglong-blei lane ka jinglong-mrad.

• Ka kyrdan bad ka jinglong (character)

Jenesis 17:5 Bad yn ym khot kyrteng shuh U Abram ïa me; hynrei ka kyrteng jong me kan long U Abraham; naba nga la pynlong ïa me u kpa ïa ki jaid bynriew babun byllien.

Ka kyrteng jong u Abram ka kylla sha ka kyrteng Abraham namar ba u long u kpa jong ki jaid bynriew babun byllien, bad ym tang kumta hynrei namar ba ka jinglong jong u ruh ka la kylla. Kumta

ka kyrteng ka ieng ïa ka jinglong.

Haba ong ba U Jisu u ïohpateng ïa ka kyrteng jong U Kpa, kata kamut u ïohpateng ïa ka kyrdan bakhraw jong U Kpa, ka jinglong (character) bad ïa ka jinglong tynrai (nature) jong U Kpa kaba long ka jinglong-blei.

• Ka bor (authority)

Ki Kam 4:7 “Da ka bor aiu, lane da ka kyrteng aiu, phi la leh ia kane? Ynda kumta U Petros u la ong ha ki,....da ka kyrteng U Jisu Khrist uba na Nasaret...”

Hangne ka kyrteng jong U Jisu ka ieng ia ka bor jong U Jisu.

Namarkata, ia ngi la pynim da ka Jinglong tynrai, ka jinglong, kyrdan, bad ka bor jong U Jisu.

Baroh uba thrang ia ka jingpynim haba u khot da ka kyrteng jong U Jisu hashwa ne hadien ka jingsngewthuh ruh, U Jisu un um iehnoh ia u, namar U Jisu u sngewthuh ba u khot ban pynim ia u na ka pop.

Bad kaba sngewtynnad ka long ba ka Jingmut jong ka kyntien Jisu, kamut u ban “pynim ia la ki briew na ki pop jong ki” (Math 1:21). Ngim donkam ban wad ia ka jingmut na ki dictionary, lane ban pyniahap noh ia ka kyrteng Jisu bad ki kyrteng blei thaw namar ba ka jubab ka don tang ha ka Baibl. Lada phi khot ia U ha kano kano ka jait ktien, la ka long ha ka ktien Hebru ne ha ka ktien lajong, kam don jingpher bad kam long kaba sniew namar ba ka jingmut bashisha jong ka ka dang neh hi lada ngin shim ia ka jingmut ba la batai ha ka Baibl, ba U dei U Nongpynim jong ngi. Ainguh ia U Blei ba um don mano mano ba bat kum ia kane ka kyrteng lait noh tang U Khun jong U.

IANO NGI KDEW HABA NGI KHOT JISU?

Don kiba ong, “Ngi te ngim treh shuh phi ban khot Jisu namar ngi lah lap ia ka jingshisha ba ka kyrteng JESUS ne JISU ka dei ka kyrteng jong ki briew bad ki bleithaw ”.

Ai ba ka baibl kan kynthoh halor ka jingpyrkhat jong ki

Markos 1:1 “Kaba sdang ka gospel U Jisu Khrist [Ἰησοῦς Χριστός Iesous Christos], U Khun U Blei.”

2 Korinth 11:4 “Namar lada shisha uta uba wan ha phi u ialap ia uwei pat U Jisu...phi leh bha ban iaishah ia u?”

O para khristan, kano kano ka kyrteng ha kano kano ka jait ktien kaba phi pyndonkam lada kam kdew sha U Khun U Blei uba long U Nongpynim kam don Jingmut. Tang namar ba ia U soitan la khot “Uwei pat U Jisu”, Hato nang ym khot shuh Jisu ia U Khun U Blei ? Phi iohi ko para bad hynmen jong nga, kam shong eh tang ha ka jingkynnoh jong phi, hynrei ka shong ha ka jingmut bad jingkdew jong phi.

Sa kawei pat ka daw kaba ki briew ki ai:

Bad don patde kiba ong, “Ngi kynnoh/ringsur Yeshua ne Yehovah ia U Khun U Blei, ym ban ioh jingpynim, hynrei ngi sngewkmen bad sngewieit bad ngi sngew ioh jingkyrkhu ban khot kumtei.” Wat kane ruh kam don nongrim ha ka jingthoh bakhuid. Hato ka Baibl kam iathuh ha ngi ba ngi long kiba la kyrkhu ha U Khrist - Χριστός Christos (Gal 3:8-16)?. Hato U Khristan Jentil uba la kylla lyngba ki jingthoh jong U Paul, haba u kynnoh “Ἰησοῦς Χριστός Iesous Christos” ban khot ieit ia U Khun U Blei Hato U Jisu um sngewieit bad sngewkmen ia u? Hato ngi dei ban pynlong ia kane kum ka jinghikai ban pynrem lane ban kular ha kiwei ba ki lah ban ioh jingkyrkhu ban kynnoh/ringsur ha ka ktien Hebru? Em, ym kumta, U Blei U khang pyrshah ia kane.

Ngam pyrshah bad ngam sngeweiei ia kiba kynnoh Yehovah ne Yeshua ia U Khun U Blei, lada ki kwah ban khot ia U tang na ka daw ba ki kwah kren Hebru ne Aramaic. Shuh shuh,

Ha kaba iadei bad ka Jingkynnoh ale ngin ia pyrkhat lang khyndiat:

KUMNO KA "YESHUA" KA KYLLA "IESOUS" HA KA ORIGINAL GRIK BAIBL?

Yeshua (lane Joshua יְהוֹשׁוּעַ YhowShuw`a) ka dei ka kyrteng U Jisu ha ka ktien Hebru ia kaba la translate Iesous (Ἰησοῦς) ha ka ktien Grik bad ia kaba la translate sha ka latin “Iesus” bad sha ka ktien English “Jesus”. Jisu hi katkum na ka Baibl ka mut U Nongpynim (Math 1:21), bad kumjuh ruh ha ka ktien Hebru יְהוֹשׁוּעַ YhowShuw`a kamut “Yahweh Uba U Nongpynim”. Bad sa kawei de, “Yeshua” ka dei ka kyrteng ha ka ktien tynrai Aramaic da kaba la khot ia U Jisu ha ka por/juk jong u.

Ban jubab ha ka rukom kaba suk ia ka tei ka jingkylli, ka long kane, dei U Blei hi uba kren ha ki apostol ban thoh da ka ktien Grik ia ka testament kaba thymmai bad ban thoh ia ka kyrteng Jisu ha ka ha ka rukom ringsur jong ki Grik Iesous te ym ha ka Hebru Yeshua. Lada ka jingkynnoh ka long kaba donkam na ka bynta ka jingpynim, U Blei ka jingieit yn jin da la phah thoh ia ki Apostol ha ka rukom ringsur jong ki Hebru, hynrei ngi tip shai ba ia kane um shym la leh.

HATO NGI DEI BAN KYNNOH "YAHWEH" HABA NGI DWAI SHA U BLEI?

Nga kwah ban kren shai ba kam lei lei lada ngi khot Yahweh ia U Blei U Kpa lada ngi kwah ban pyndonkam da ka ktien Hebru, hynrei lada phi sngew ba U Blei um pdiang ia kiwei lada ki khot ha ka ktien English ne khasi, hangta te ka pynpaw ba phi dang artatien ia ki rukom pyniaid jong U Blei ia kaba ngi lah ban iohi na ka jingthoh bakhuid.

Kine hapoh KHYNDIAT ki long ki kyrteng ne ki jingkynnoh ba la ju pyndonkam ia U Kpa:

Ka Jingkylli ka long, Hato ngim long shuh ban pyndonkam da kine ki Jingkynnoh ba nga la jer ha ka ktien khasi? Hato ngam long shuh ban khot “U BLEI, U BAKHUID, U TRAI KI PAID” ia U Kpa? Lada long, Balei pat kan sniew ban khot JEHOBAH ha ka jaka jong Yahweh ne YeHoVAH?

HATO NGI DEI BAN DWAI HA KA KYRTENG U JISU DA KA KTIEN HEBRU “YESHUA”?

Nga kwah ban kren shai ba kam lei lei lada ngi khot Yeshua ia U Khun U Blei lada ngi kwah ban pyndonkam da ka ktien Hebru, hynrei lada phi sngew ba U Khun U Blei um pdiang ia kiwei lada ki khot ha ka ktien English ne khasi, hangta te ka pynpaw ba phi dang artatien ia ki rukom pyniaid jong U Blei ia kaba ngi lah ban iohi na ka jingthoh bakhuid.

U Khun U Blei u iohpateng ia kine ki kyrteng baroh kiba nga la jer haneng (Hebru 1:4), bad Kine hapoh KHYNDIAT ki long ki kyrteng ne ki jingkynnoh ba la ju pyndonkam ia U Khun:

Hato ngam long shuh ban khot “U BAPHYLLA, U NONGSYLLA, U KTIEN, EMMANUEL” ia U Khun U Blei ? Lada long, Balei pat kan sniew ban khot JISU ia U Khun U Blei ha ka jaka jong Yeshua? Lada sniew, Lada hap ban kynnoh beit katkum ka ktien Hebru, Balei pat U Blei u shah ia ki Apostol ban thoh ia ka New Testament ha ka ktien Grik te ym ha ka Hebru? Lada U Blei u dawa na ngi ban kynnoh beit YESHUA, Balei ia U Khun U Blei la khot Ἰησοῦς IESOUS ha ka New Testament, kata ha ka original? Hato ki khristan kiba na Rom haba ki pule ia ka Shithi jong U Apostol Paul ha (Rom 10:9) ki kren thala ia ka kyrteng U Khun jong U Blei haba ki khot Ἰησοῦς IESOUS ?

Hebru- YESHUA(original), Aramaic- YESHUA, Grik- IESOUS (original), Latin- IESUS, English- IESUS, Modern English- JESUS, Khasi- JISU

Ha baroh ka Baibl jong ‘ka testament kaba thymmai’ la kdew ia U Khun U Blei tang da ka kyrteng Grik Ἰησοῦς IESOUS. Kum ka nuksa, mynba U Paul u ong ha Rom 10:13, “NAMAR UNO UNO BAROH UBAN KHOT KYRPAD IA KA KYRTENG U TRAI, YN PYNIM IA U.” u kdew sha ka juh ka kyrteng ia kaba u la ong ha ka dkhot kaba 9, kaba ong kumne “Ba lada men phla shynna da la ka shyntur ia U JISU [Ἰησοῦς Iesous ] ba u long U Trai, bad men ngeit ha la ka dohnud ba U Blei ula pynmih pat ia u na ki ba iap, yn pynim ia me.”

Hato U Jisu un kyntait noh ia ka jingkhot jong U Grik tang namar ba um pyndonkam da ka ktien Hebru? Hato U Jisu un kyntait noh ia ka jingkhot jong U Khasi tang namar ba um pyndonkam da ka ktien Hebru?

Wat sngew ba ka long kaba sniew ne kaba pop ban khot Jisu ia U Khun jong U Blei. Ka pher tang ha ka jingring sur hynrei ka jingmut ngi lah ban shim ba ki dei kajuh, namar ngi thew sha U juh U Khun jong U Blei. Lehse phi lah ban ong, ba kam long kaba pop ban ong Jisu, Hoid, hynrei kynmaw kawei, ba katba phi dang Hikai ia kiwei ba ka donkam ban kynnoh ha ka ktien Hebru, phi dang don jingartatien bad ka kyrteng Jisu? Ha kiwei pat ki kyntien phi dang sngew hi ba ka long kaba sniew ban kynnoh JISU.

Ka kyrteng Jisu lada ngin shim katkum ka jingbatai jong ka baibl kamut “U Nongpynim jong ngi na ka pop”. Hato kata ka jingmut ka long kaba sniew mo?

Mathaios 1:21 “kan kha ruh ia u khun; men khot ruh ia ka kyrteng jong u U Jisu [Ἰησοῦς Iesous ]: naba un pynim ia la ki briew na ki pop jong ki.”

Kum ka jingphla barit hakhmat jong phi ki nongpule baieit, Khlem jingartatien ha kaei kaba nga ieng, Nga khot JISU KHRIST ia U Khun ba la kha marwei jong U Kpa, namar nga ithuh ia U “ha uba nga ngeit , bad nga ngeit skhem ba u long uba lah ban da ia kata kaba nga la aiti ha u hamar kata ka sngi” 2 Timothi 1:12